Në kuadrin e veprimtarive të përvitshme të Ditëve të Albanologjisë, në edicionin e 8-të të tyre, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, më 12 dhjetor 2017, bëri promovimin e botimeve të tij të realizuara gjatë vitit 2017.
Fjalën e hapjes e mbajti prof. dr. Valter Memisha, drejtor i Instituti të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, i cili, ndër të tjera, falënderoi autorët e librave që u paraqitën (16 tituj), pjesëmarrësit në këtë veprimtari, drejtorinë e Akademisë së Studimeve Albanologjike për mbështetjen e dhënë, si dhe stafin e Institutit.
Revista “Studime filologjike”, 1-2, 2016, u paraqit nga prof. dr. Anila Omari, sekretare shkencore e kësaj reviste. Prof. Anila Omari bëri një paraqitje të numrit të fundit të revistës “Studime filologjike”, duke u ndalur shkurtimisht në përmbajtjen dhe vlerat shkencore të secilit prej artikujve e recensioneve të përfshirë në këtë numër. Si edhe herë të tjera, peshën kryesore të revistës e mbajnë punonjësit shkencorë të Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë, si edhe ish-punonjësit shkencorë tashmë në pension, por mjaft aktivë në punën shkencore. Revista si gjithmonë ka qenë e hapur edhe për bashkëpunëtorë të jashtëm dhe në këtë numër janë botuar edhe kontribute të disa kërkuesve shkencorë jashtë Institutit. Revista “Studime filologjike” vijon të mbetet një tribunë shkencore prestigjioze për studimet gjuhësore e letrare në fushë të shqipes.
Më pas e mori fjalën prof. dr. Valter Memisha, i cili paraqiti dy veprat e akad. prof. dr. Jani Thomai, përkatësisht: Leksikologji – Fjala dhe leksiku, vëllimi I dhe Frazeologjia gjuhësore, vëllimi II, të cilat janë 2 nga 5 vëllimet që IGJL-ja ka miratuar për botim nga veprimtaria shkencore botuese, kumtuese apo referuese të akademikut në një periudhë mbi 50-vjeçare. Botimi mëton të sjellë në dorën e lexuesit shkencor libra pune për studiuesit e më gjerë.
Prof. dr. Rami Memushaj paraqiti librin Studime gramatikore (përmbledhje artikujsh), e prof. dr. Ludmila Buxheli. Përmbledhja “Studime gramatikore” përmban 34 shkrime – artikuj studimorë, vlerësime të ndihmesave të një vargu gjuhëtarësh e recensione – të botuara organe shkencore dhe në përmbledhje. Ndër artikujt, një pjesë u kushtohen çështjeve të fjalëformimit dhe të vendit të tij në gramatikë; pjesa tjetër u kushtohen çështjeve të sintaksës së shqipes, të para nga këndvështrimi i gramatikës gjenerative. Veç këtyre, janë edhe një numër artikujsh për ndihmesa të gjuhëtarëve tanë.
Kurse nga prof. dr. Seit Mansaku u paraqit vepra Leksiku i veprës së Pjetër Bogdanit, hartuar e prof. dr. Anila Omari. Prof. Seit Mansaku theksoi se kemi të bëjmë me një vepër serioze, të hartuar me kritere të mirëfillta shkencore, që është pa dyshim një kontribut i mëtejshëm i autores në fushën e studimeve gjuhësore e filologjike për shqipen, rezultat i njohjes së mirë të teorive dhe praktikave të vjetra dhe të reja të realizimit të studimeve filologjike me metoda e teknika moderne. Punimi përmban kontribute dhe dobi për historinë e gjuhës, për leksikografinë historike, për etimologjinë dhe tekstologjinë. Niveli shkencor i veprës dëshmon se është punuar me pason, me njohje të mirë të lëndës që bëhet objekt studimi dhe i bazave teorike mbi të cilat është realizuar. Botimi i leksikut të plotë të një autori të teksteve të vjetra shqipe si Pjetër Bogdani, me një vepër të gjerë e me tematikë të larmishme si Çeta e profetënve (1685), është pa dyshim një ndërmarrje e vështirë dhe e rëndësishme si për të njohur, kuptuar dhe vlerësuar siç e meriton veprën dhe autorin e saj, ashtu edhe për të hedhur një hap të madh përpara për përgatitjen e një fjalori të autorëve të vjetër dhe më gjerë për hartimin e një fjalori historik të gjuhës shqipe.
Më pas, prof. as. dr. Spiro Gjoni paraqiti librin Kaleidoskop (përmbledhje artikujsh), të prof. dr. Laura Smaqi. Profesor Gjoni u shpreh se në këtë përmbledhje janë përzgjedhur artikuj dhe kumtesa në formë të zgjeruar, të shkruar vitet e fundit, të cilët bëjnë objekt rishqyrtime të traditës studimore mbi autorë ose periudha; vështrime të karakterit historik mbi rolin e ndërsjellë të tekstit (krijimtarisë letrare) dhe kontekstit; krijimtarinë e botuar nëpër periodikë; vepra, autorë dhe periudha që prej fundit të shek. XIX deri në krijimet bashkëkohore. Një nga qasjet e studimeve lidhet me sintetizimin e dukurive pamore, vizuale, me artin e fjalës. Kjo prirje për t’i “sinkretizuar” të dyja këto rrafshe, i ka dhënë dhe titullin përmbledhjes. Kaleidoskopi, si instrument optik, por edhe si topos letrar, shfaqet jo vetëm si mundësi e pafund e kombinimit të një numri të kufizuar elementesh, por dhe si vendi ku një tërësi e pafund imazhesh (interpretimesh) janë të mundura përmes një mundësie po aq të madhe këndvështrimesh (lëvizjesh qoftë dhe minimale të aparatit).
Libri i radhës që u paraqit nga akad. prof. dr. Jani Thomai, ishte Fjalor i Ujemujës, hartuar nga prof. dr. Hajri Shehu. Ai theksoi se Autori i “Fjalorit” është një leksikolog e leksikograf i njohur, me përvojë të pasur si bashkautor në hartimin e fjalorëve kombëtarë, me formim të plotë edhe në teorinë leksikografike dhe me seriozitetin shkencor të nevojshëm për një gjuhëtar të mirëfilltë. Akademiku Thomai theksoi se “Fjalori” është hartuar sipas kritereve leksikografike bashkëkohore në të gjitha elementet e tij. Ky fjalor do të pasurojë bibliografinë leksikografike shqiptare dhe me vlerat shkencore e praktike që ka, do të renditet në radhët e para të fjalorëve të këtij tipi.
Më pas prof. dr. Valter Memisha paraqiti Fjalor etimologjik i gjuhës shqipe, hartuar nga akad. prof. dr. Kolec Topalli. Vepra është fjalori i parë etimologjik i hartuar nga një albanolog shqiptar. Ai është gjithashtu dhe një fjalor morfologjik (fjalëformues) për një numër të konsiderueshëm fjalësh.
Libri i radhës që u paraqit nga prof. dr. Enkeleida Kapia ishte Studime për fjalën shqipe, 3 (përmbledhje artikujsh), e prof. dr. Valter Memisha. Prof. E. Kapia theksoi se ky vëllim është në vazhdim të botimeve të autorit të përmbledhjeve me artikuj e studime. Vëllimi sjell ndihmesat shkencore të tre vjetëve të fundit. Përmbledhja Studime për fjalën shqipe, 3, pasuron jo vetëm komponentin botues të studiuesit Valter Memisha, por sjell ndihmesë shkencore në botimet gjuhësore shqiptare. Vëllimi përfshin artikuj dhe studime që lidhen me shqipen standarde, me fjalorë të ndryshëm, me ndihmesën e personaliteteve të shquara në studimet gjuhësore shqiptare etj.
Më pas ishte Pandi Koçi që paraqiti Faik Ballanca: Paradigmat e një krijimi, monografi e hartuar nga prof. as. dr. Spiro Gjoni. Kjo monografi ve në qendër një prozator mjaft origjinal, i cili ra në sy e u vlerësua që në kohën kur shkroi, por që për një varg arsyesh, një pjesë e të cilave lidhen dhe me aktin e tij të ndarjes nga jeta, nuk pati vëmendjen e merituar në studimet shkencore të kohës. Përgjithësisht është shkruar mbi të në organe letrare, jo në studimore. Për këtë arsye realizimi i një monografie që trajton në tërësi gjithë krijimtarinë e Ballancës, jep ndihmesë për të mbushur boshllëkun e pajustifikuar në studimet tona mbi këtë autor.
Prof. as. dr. Adelina Çerpja paraqiti përmbledhjen me artikuj Studime mbi tekstet e vjetra shqipe të prof. as. dr. Evalda Paci. Në këtë përmbledhje janë të pasqyruara një sërë sprovash dhe trajtesash të lidhura me një tematikë të caktuar dhe unike, siç është perspektiva e studimit të shkrimeve të vjetra shqipe, të para në këndvështrimin e vëzhgimit tekstologjik, por dhe të reflektimit në një traditë gjurmimesh që rreh nga historia e letërsisë së shkruar shqipe dhe ajo e shkrimit shqip. Realizimi i këtij botimi nga kolegia Evalda Paci vjen pas përpunimit të disa linjave që kryesisht lidhen me çështje të studimit të veprave të letërsisë së vjetër shqipe dhe të konsiderimit të një perspektive kryesisht tekstologjike të hulumtimit të tyre.
Libri i radhës që u paraqit nga prof. as. dr. Evalda Paci ishte Hasan Zyko Kamberi. Botim tekstual, përgatitur nga prof. as. dr. Genciana Abazi-Egro. Botimi tekstual e kritik, në fjalë, është përpiluar në optikën e një pune të mirëfilltë filologjike, të shtjelluar e të ndjekur nga autorja Genciana Abazi-Egro në të gjithë hapat e domosdoshëm që kërkon një ecuri e tillë. Vjen ky botim në vazhdën e punimeve dhe gjurmimeve të mëparshme të autores, një studiuese që i është kushtuar për vite me radhë një fushe specifike në kontekstin e historisë së letërsisë sonë, letërsisë së bejtexhinjve. Ky botim plotëson një mozaik punimesh me karakter filologjik e kritik që janë realizuar vitet e fundit si në fushë të studimit të letërsisë së vjetër shqipe, ashtu dhenë atë të bejtexhinjve.
Më pas, prof. dr. Agon Duro paraqiti librin Formimi i terminologjive teknike shqipe mbi bazën e leksikut të përgjithshëm, të dr. Gani Pllana. Vepra monografike e paraqitur ka vlera të mirëfillta praktike, por edhe teorike, meqë përmes saj mëtohet të pasurohet teoria me të dhëna të reja, kurse ana praktike lidhet me zbatimin e parimeve dhe metodave terminologjike në punën terminologjike, sidomos në praktikën e hartimit të fjalorëve terminologjikë. Monografia u shërben studentëve universitarë dhe pasuniversitarë, studiuesve që merren me probleme të terminologjisë dhe të gjithë të interesuarve për problemet e terminologjisë.
Libri i radhës që u paraqit nga prof. dr. Anila Omari ishte Sistemi foljor i shqipes në veprën e Pjetër Bogdanit, e prof. as. dr. Hava Qyqalla (vepër e botuar pas vdekjes). Monografia përbën një kontribut në studimin e gjuhës shqipe të shekullit XVII, në një rrafsh të rëndësishëm të strukturës së saj gramatikore, siç është sistemi foljor. Autorja ka dhënë një pasqyrë të saktë të sistemit foljor në tekstin e Bogdanit, duke përshkruar dhe analizuar format foljore dhe funksionet e tyre siç dalin në përdorimin gjuhësor të veprës “Cuneus Prophetarum”.
Më pas prof. dr. Laura Smaqi paraqiti përmbledhjen Studime letrare në proces: teza, projekte, ide dhe rezultate, II (Akte të Konferencës “Studime letrare”). Ajo theksoi se në këtë përmbledhje janë botuar 20 artikuj, në të cilat është i ndjeshëm thellimi dhe zgjerimi i kumtesave të mbajtura në konferencë. Të gjitha periudhat e rëndësishme përfaqësohen në botim përmes studimeve mbi autorë apo çështje. Letërsia e vjetër shqipe, ajo e Rilindjes kombëtare, letërsia e periudhës mes 2 Luftërave Botërore, Letërsia e gjysmës së dytë të shek. XX, dhe ajo më bashkëkohore. Çështjet e trajtuara nuk lidhen thjesht dhe vetëm me interpretimin e krijimtarive letrare, por dhe me aspekte metodologjike. Autorë si Bogdani, N. Frashëri, N. Nikaj, Gjergj Fishta, Lumo Skëndo Kin Dushi, J. Xoxa, A. Pashku, grupe autorësh që lëvruan poezinë dhe poemën e viteve ’80, Rreshpja, poetë arbëreshë të Italisë të periudhës bashkëkohore janë në qendër të studimeve.
Përmbledhja Kërkime gjuhësore, V (Akte të Konferencës “Kërkime gjuhësore”, V) u paraqit nga prof. dr. Valter Memisha. Kjo përmbledhje është botim i akteve të konferencës së vitit 2016. Lënda është e ndarë në 4 pjesë: Leksikologji, semantikë; Gramatikë, histori gjuhe; Gjuhësi e zbatuar/A; Gjuhësi e zbatuar/B, gjithsej 47 artikuj. Lënda e përfshirë është ripunuar, plotësuar e sistemuar në mënyrë tërësore.
Libri i fundit që u paraqit në këtë veprimtari ishte Fjalor i vogël serbisht-shqip, shqip-serbisht, projekti OSCE (High Commissioner on National Minorities), i autorëve Milan Ajdžanović, Adelina Çerpja, Anila Kananaj, Gordana Śtrbac, me redaktore shkencore, prof. dr. Anila Omari. Paraqitja u bë nga prof. as. dr. Anila Kananaj.