Gjimnazistët e “Çajupit” u njohën sot me 1000 vjet qytetërim në territorin e Tiranës gjatë antikitetit të vonë. Dr. Nevila Molla bëri një përshkrim panoramik të kalave dhe objekteve të kultit të cilat janë ndërtuar në territorin e Tiranës së sotme, e që në shekujt IV-VII ishte nën admnistrimin e Epirit të Ri. Vetëm perandori Justinian që ndërmori fushata fortifikimi, ndërtoi 32 kala të reja dhë rindërtoi 26.

U krijua një rrjet i rëndësishëm fortifikimesh jo vetëm për mbrotjen e popullsisë, po edhe si njësi administrimi ekonomik i territorit. Këtu përfshiheshin: kalaja e Tujanit; e Pëllumbasit; e Dajtit – më e madhja në territorin e Tiranës; kalaja e Vrapit ku është zbuluar i quajturi “thesari i Vrapit” me rreth 41 objekte e që ruhet sot në Muzeun Metropolitan të Artit në Nju Jork; kalaja e Shën Gjinit; kalaja e Skrepit që u zhvillua si qendër urbane me tregti të zhvilluar me vendet e Egjeut. Objektet e dëshmojnë kontaktin e gjerë që territori i Tiranës kishte me vende të tjera.

Të gjitha monumentet e kultit kristian vënë në dukje që territori ishte shumë i influencuar nga Papati. Shën Mëria në Brar, e shekullit 10-11, është një shembull i mirë i objektit i dekoruar me afresk e ku është zbuluar një varr monumental.

Kala të tjera të rëndësishme janë kalaja e Prezës, ajo e Ndroqit, një pikëndalesë e rëndësishme përgjatë Via Egnatias; kalaja e Petrelës që ka qenë një bazë e Topiajve dhe një bërthamë rezistencë e Skënderbeut kundër osmanëve.

Për të ardhur në gjysmën e dytë të shek.XVIII kur ngrihet kalaja e Tiranës në qendër të qytetit, ndërkohë që qyteti rritet e ndërtohet.