Instituti i Arkeologjisë prezanton botimet e realizuara gjatë vitit 2020.

Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit prezanton botimet e realizuara gjatë vitit 2020.

Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë prezanton botimet e realizuara gjatë vitit 2020.

Instituti i Historisë prezanton botimet e realizuara gjatë vitit 2020.

Fjala përshëndetëse e Rektorit të ASA-së akademik prof. dr. Marenglen Verli, në hapjen e edicionit të XI, të Ditëve të Albanologjisë 2020.

Më datë 26 nëntor 2020, në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar u zhvillua takimi me temë  “Perspektiva Historike dhe QKLL”. Takimi u zhvillua në kuadër të bashkëpunimit midis Akademisë së Studimeve Albanologjike dhe Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.

Në këtë takim morën pjesë akad. prof. dr. Marenglen Verli, rektor i ASA-së, prof. dr. Hamit Kaba, prof. asoc. Sonila Boçi, prof. asoc. Ledia Dushku, studiues pranë Institutit të Historisë, dr. Dorian Koçi, drejtor i Muzeut Historik Kombëtar, si dhe znj. Alda Bardhyli, drejtoreshë e Qendrës Kombëtare të Librit dhe Leximit.

Disa nga problemet që u trajtuan në këtë takim ishin: diskutim i lirë mbi problemet aktuale të shpërndarjes dhe promovimit të librit historik, si mund të ndikojë rritja e kulturës së leximit në përhapjen e vlerave identitare që mbartin librat historik sidomos në brezin e ri, mundësia e krijimit të një çmimi për librin më të mirë albanologjik për kulturën shqiptare, mbështetja financiare e librit albanologjik përmes përkthimit dhe paraqitjes në panairet ndërkombëtare të librit, duke filluar nga botime fondamentale si Historia e Popullit Shqiptar (disa vëllime), Fjalori Enciklopedik Shqiptar (3 vëllime) etj.

Së fundi u diskutua edhe rreth organizimit të bashkëpunimit për hartimin një strategjie kombëtare në fushat e zhvillimit të studimeve albanologjike e posaçërisht të historisë.

Arkeologjia është një nga komponentët thelbësorë të peizazhit kulturor të Shqipërisë dhe ruajtja e saj, së bashku me integrimin koherent dhe të vetëdijshëm në kuadër të politikave të zhvillimit të territorit, është një temë qendrore në politikat që mbështesin një rritje ekonomikoshoqërore të ekuilibruar. Modeli që misionet italo-shqiptare po eksperimentojnë si mbi metodat e dokumentimit dhe ruajtjes së trashëgimisë arkeologjike, ashtu edhe mbi integrimin e saj në kontekstin e politikave të zhvillimit të qëndrueshëm, në fakt është zhvilluar në një formë mjaft inovative dhe ky webinar synon të kthehet në një mundësi të rëndësishme diskutimi mes protagonistëve të politikave të transformimit të territorit. Webinari do t’u kushtohet metodologjive dhe përvojave për ruajtjen e trashëgimisë arkeologjike dhe integrimit të saj në politikat e menaxhimit të Parqeve arkeologjike. Një fokus i veçantë do të drejtohet ndaj objektivave, metodave dhe rezultateve të programeve të restaurimit të iniciuara nga misionet italo-shqiptare si pjesë e aktiviteteve të tyre kërkimore dhe të nxjerrjes në pah. Në ciklin e kuruar nga drejtuesit e Misioneve, do të ndërhyjnë ata vetë por edhe bashkëpunëtorët e tyre, ekspertë italianë dhe shqiptarë, protagonistë dhe përgjegjës të aktiviteteve të kryera deri më sot, si edhe mësues e ekspertë të Universiteteve vendase. Do të përfshihen gjithashtu teknikë të Ministrisë së Trashëgimisë, Aktiviteteve Kulturore dhe Turizmit, në veçanti, të Institutit Qendror për Arkeologjinë (ICA), Institutit Qendror për Restaurimin (ICR) dhe Shkollës së Restaurimit të Ravenna-s. Do të njihen kredite (CFU) nga Universitetet italiane të përfshira si dhe do të lidhen marrëdhënie në mënyrë që cikli të njihet nga Universitetet kryesore shqiptare, duke iu referuar veçanërisht Universitetit të Tiranës dhe atij të Gjirokastrës, me të cilën tashmë ka bashkëpunime aktive të strukturuara. Realizimi i ciklit Webinar do të jetë një mundësi për të artikuluar dhe përforcuar bashkëpunimet si me sistemin e ruajtjes dhe nxjerrjes në pah në Itali ashtu, edhe me botën akademike vendore. Webinar është i ndarë dy pjesë të veçanta që do të prekin të njëjtat tema, duke i trajtuar në mënyra të ndryshme. Seminaret do të zhvillohen në distancë, të hënave nga ora 11-12. Këtu do të gjeni kalendarin e webinarit.

Në datën 30 tetor 2020, në Tetovë, Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Tetovës, i përfaqësuar nga zv/rektori, prof. dr. Reshat Qahili, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët ranë dakord të bashkëpunojnë në të gjitha fushat e veprimtarisë së tyre me interes të përbashkët.

Kjo marrëveshje do të përfshijë: shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Akademia e Studimeve Albanologjike (ASA) është fituese e një financimi nga BE për zbatimin e  Marie Skłodowska-Curie Action Individual Fellowship (MSCA-IF), pjesë e programit të BE-së për kërkimin dhe inovacionin Horizon 2020 (H2020). MSCA IF është dhënë për zbatimin e projektit dy-vjeçar “Materializing Modernity – Socialist and Post-Socialist Rural Legacy in Contemporary Albania – MaMo”.

Projekti kërkimor filloi sot dhe do të zhvillohet nga Dr. Federica Pompejano, nën mbikëqyrjen e prof. asoc. Nebi Bardhoshi dhe dr. Olsi Lelaj pranë Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit (IAKSA). 

Për më shumë informacion vizitoni: https://cordis.europa.eu/project/id/896925

MaMo në FB: https://www.facebook.com/MaMoProject/ 

MaMo në Instagram:  https://www.instagram.com/mamo_materializingmodernity/ 

Academia of Albanian Studies (ASA) has been awarded an EU funding for the implementation of Marie Skłodowska-Curie Actions Individual Fellowship (MSCA-IF), part of the EU framework programme for research and innovation Horizon 2020 (H2020). The MSCA IF grant has been awarded for the implementation of the two-year project “Materializing Modernity – Socialist and Post-socialist Rural Legacy in Contemporary Albania – MaMo”.

The research project started today and will be developed by Dr. Federica Pompejano under the supervision of Prof. As. Nebi Bardhoshi and Dr. Olsi Lelaj at the Institute of Cultural Anthropology and Art Studies  (IAKSA).

More info on CORDIS: https://cordis.europa.eu/project/id/896925

MaMo on FB: https://www.facebook.com/MaMoProject/ 

MaMo on Instagram: https://www.instagram.com/mamo_materializingmodernity/

Në datën 26 qershor 2020, Akademia e Studimeve Albanologjike nënshkroi Memorandumin e bashkëpunimit me Qendrën e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët (QSPA) pranë Ministrisë së Shtetit për Diasporën. Në këtë marrëveshje parashikohet bashkëpunimi në fusha të ndryshme me interes reciprok, sikurse edhe në ato të mëparshmet të lidhura me institucione studimore dhe të arsimit të lartë duke reflektuar dhe specifikat e rastit.

Nënshkrimi i këtij memorandumi u krye nga Ministri i Shtetit për Diasporën, z. Pandeli Majko, rektori i Akademisë së Studimeve Albanologjike, akademik prof. dr. Marenglen Verli, dhe drejtoresha ekzekutive e QSPA-së, prof. dr. Diana Kastrati.  

Akademia e Studimeve Albanologjike në përmbushje të misionit të saj për zhvillimin e shkencave albanologjike, si dhe publikimit dhe përhapjes së arritjeve dhe vlerave të kërkimit shkencor, ka konkretizuar marrëveshje bashkëpunimi me shumë institucione shkencore dhe të arsimit brenda dhe jashtë vendit. Në kuadër të tyre, botimet multidisiplinore të ASA-së në fushat e historisë, gjuhësisë e letërsisë, arkeologjisë, antropologjisë kulturore e  të artit, me arritjet më të fundit të shkencave albanologjike, janë bërë kohët e fundit pjesë e bibliotekave të universiteteve publike “Fan Noli” të Korçës, “Eqrem Çabej” të Gjirokastrës, “Aleksandër Moisiu” të Durrësit, “Aleksandër Xhuvani” të Elbasanit, Universitetit të Prishtinës, Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, Institutit të Historisë “Ali Hadri” Prishtinë, Institutit Albanologjik Prishtinë, Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve Shkup, bibliotekës së qytetit Ulqin etj.  Ditët e fundit, më 4, 8 dhe 15 qershor 2020, botimet e ASA-së  iu shtuan edhe bibliotekave të gjimnazit publik “At Shtjefën Gjeçovi” në Laç,

universitetit “Luigj Gurakuqi” në Shkodër

dhe bibliotekës së qytetit të Librazhdit.

Ato do t’u shërbejnë mësuesve e pedagogëve, nxënësve e studentëve si literaturë e rëndësishme shkencore, bazë për orët mësimore dhe projektet kurrikulare lëndore, por, njëherësh, edhe një rrethi më të gjerë të interesuarish për arritjet në studimet tona albanologjike.

Në kuadër të bashkëpunimit dhe shkëmbimit të literaturës, botimet e ASA sot janë të pranishme në të gjitha bibliotekat e universiteteve publike në vend si dhe në shumë biblioteka të tjera brenda dhe jashtë vendit.

Bashkëpunimi më i fundit i realizuar nga ASA është ai me gjimnazin At Shtjefën Gjeçovi, Laç, i cili tashmë ka në fondin e tij shumë botime të ASA.

Dr. Gjon Boriçi, studiues i Institutit të Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, i ka kushtuar disa studime të rëndësishme marrëdhënieve shqiptaro-kineze, por dhe Kinës në veçanti. Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2019 dhe në muajt e parë të këtij viti dr. Gjon Boriçi ka sjellë 3 studime të reja kushtuar këtyre marrëdhënieve ndër vite. Më poshtë intervista e plotë.

Intervista

Komuniteti i studiuesve albanologë u trondit këto ditë nga lajmi i ndarjes së parakohshme nga jeta të kolegut dhe mikut Giovanni Belluscio, profesor i gjuhës shqipe pranë Universitetit tëKalabrisë, studiues i dialekteve dhe fonetikës arbëreshe dhe shqipe.

Gianni Belluscio ishte diplomuar dhe doktoruar në Universitetin e Kalabrisë dhe që nga fillimet e jetës së tij shkencore u mor me studimin e të folmeve arbëreshe, me përqendrim të veçantë në fonetikë. Fillimisht nën drejtimin dhe me bashkëpunimin e studiuesit të shquar të fonetikës e fonologjisë prof. John Trumper, ai arriti në këto fusha të bëhej një nga specialistët më të mirë në botën e sotme albanologjike. Përvoja e gjatë e studimeve e kërkimeve në terren e kishte çuar në ndërmarrjen e një projekti mbi studimin e fonetikës së të gjithë dialekteve arbëreshe në Italinë e Jugut, për të cilin punonte me përkushtim. Interesat e tij shkencore shtriheshin në shumë fusha të tjera: leksikologji e leksikografi, onomastikë, terminologji, folkloristikë, etnomuzikologji, sociolinguistikë, analizë teksti, filologji tekstesh, gjuhësi të zbatuar,didaktikë etj. Belluscio ishte gjuhëtar i kërkimit në terren dhe në laborator. Studimet e tij mbështeteshin në material faktik të vjelë në ekspedita kërkimore dhe në analiza laboratorike, çka u jepte atyre karakter të mirëfilltë shkencor. Vitet e fundit ai kishte ndërmarrë ekspedita dialektologjike edhe në veriun e Shqipërisë për të hulumtuar të folmet dhe kulturën e zonave malore, duke kontribuar, bashkë me Monica Genesin, në dialektologjinë e fonetikën e të folmeve të shqipes. Ai ka lënë një pasuri të çmuar dialektore duke regjistruar materiale zanore të shumta nga terreni.

Belluscioka dhënë ndihmesa të rëndësishme edhe në përkthimin e poezisë shqipe në italisht, sidomos të poezisë së Kadaresë. Ai shquhej dhe si poet i ndjeshëm me frymë lirike e plot kolorit.

Bashkëpunimin me albanologjinë shqiptare ai e ka realizuar, ndër të tjera, përmes pjesëmarrjeve të rregullta në Seminaret e Prishtinës, në konferenca të ndryshme në Shqipëri, Kosovë e Maqedoni, si dhe duke kontribuar në revista të ndryshme shkencore shqiptare. Ftesave të Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë për pjesëmarrje në konferenca ai u është përgjigjur me gatishmëri e kënaqësi, si në konferencën “Pikësimi në gjuhën shqipe”, Tiranë, 2018, dhe në konferencën kushtuar 200 – vjetorit të lindjes së Santorit në dhjetorin e shkuar, ku me pasionin që e karakterizonte paraqiti mjaft të dhëna interesante e të të panjohura më parë lidhur me jetën dhe veprimtarinë e Santorit.

Me shuarjen e prof. Giovanni Belluscios, komuniteti i albanologëve humbi një nga anëtarët e tij të shquar dhe  gjuhësia e letërsia arbëreshe e shqipe hulumtuesin e pasionuar.

Në emër të kolegëve të Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë u shprehim ngushëllimet më të sinqerta familjarëve të tij.

Qoftë i paharruar kujtimi i prof. Giovanni Belluscios!

https://www.unical.it/portale/strutture/dipartimenti_240/dlse/personale/ricercatori/curriculum/Curriculum_Belluscio_Eng.pdf?fbclid=IwAR1xp16vxmcQsqsDMncEtZzBNhglzCc_sesMGuCyc6oBpYVTCj9or4fhIAs

Për shkak të situatës së krijuar në vend prej pandemisë së corona virusit, shtyhen mbrojtjet e doktoraturave deri në një njoftim të dytë.

Në datën 21 shkurt, në sallën e bibliotekës së qytetit, nën kujdesin e Presidentit të Republikës së Kosovës, z. Hashim Thaçi u organizua Akademia Përkujtimore kushtuar heroit të rezistencës popullore Shaban Polluzhës. Në këtë veprimtari akad. prof. dr. Marenglen Verli mbajti referatin me temë “Shaban Polluzha dhe revolta e Drenicës”.

Autoriteti për Informimin mbi Dosjet e ish-Sigurimit të Shtetit në bashkëpunim me Institutin e Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, Institutin për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit, Institutin e Integrimit të ish-të Përndjekurve Politikë dhe Muzeun Historik Kombëtar, Ministrinë për Evropën dhe Punët e Jashtme dhe Institutin e Historisë “Ali Hadri”, Prishtinë organizuan Konferencën Ndërkombëtare Shkencore: “EMIGRACIONI POLITIK SHQIPTAR NË VITET 1944-1990”.
Studiuesit e Institutit të Historisë u paraqitën në këtë konferencë me kumtesat e mëposhtme:
Akademik Beqir Meta, drejtor i Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull “Vatra dhe regjimi komunist: nga partneriteti në armiqësi”.

Prof. dr. Hamit Kaba paraqiti kumtesën me titull “Emigracioni politik në SHBA pas Luftës së Dytë Botërore: Raportet me “emigracionin e vjetër””.

Prof. asoc. dr. Sonila Boçi paraqiti kumtesën me titull “Qëndrimi i Italisë ndaj operacionit “Rollback””.
Prof. dr. Romeo Gurakuqi paraqiti kumtesën me titull “Blloku kombëtar independent i drejtuar nga Ernest Koliqi”.

Dr. Gjon Boriçi paraqiti kumtesën me titull “Përpjekjet e Sigurimit të Shtetit për të vënë nën kontroll emigracionin politik shqiptar në vitet 1945-1974”.

Prof. asoc. dr. Afrim Krasniqi paraqiti kumtesën me titull “Ngjarjet e korrikut 1990 dhe përpjekjet e regjimit për ta minimizuar impaktin e tyre politik”.

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Vlorës “Ismail Qemali”, i përfaqësuar nga rektori, prof. dr. Roland Zisi, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë për nxitjen e shkëmbimeve të shumanshme në funksion të zhvillimit institucional.

Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Instituti i Arkeologjisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, organizon me datë 31 janar 2020, Konferencën Shkencore “Viti Arkeologjik 2019”, ku do të prezantohen raportet e gërmimeve të zhvilluara në të gjithë territorin e Shqipërisë gjatë vitit 2019. Konferenca do të zhvillohet pranë Bibliotekës së Institutit të Arkeologjisë, duke filluar nga ora 09:00.

Më poshtë gjeni programin e konferencës.

Programi konferencës

Jeni të mirëpritur!

Në datën 21 janar 2020, në kuadër të veprimtarive për kremtimin e 100 vjetorit të parlamentarizmit shqiptar, u zhvillua në Sallën Albanologjike, të Pallatit të Kongreseve, Konferenca Shkencore “100 vjet parlamentarizëm shqiptar”.

Në këtë veprimtari, morën pjesë studiues të Akademisë së Studimeve Albanologjike, ish drejtues të Kuvendit, të grupeve parlamentare dhe të qeverive të Shqipërisë, deputetë dhe ish deputetë, anëtarë të kabinetit qeveritar, drejtues e përfaqësues të komuniteteve fetare, drejtues të  qeverisjes vendore dhe institucioneve kushtetuese.

Studiuesit tanë u paraqitën në këtë konferencë me kumtesat e mëposhtme:

Akad. prof. dr. Beqir Meta, Drejtor i Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull: “Sfidat e parlamentarizmit shqiptar në vitet 1920-1924”.

Akad. prof. dr. Marenglen Verli, Rektor i ASA-së, paraqiti kumtesën me titull: “Çështja e Kosovës në parlamentin shqiptar (1920-1924)”.

Prof. asoc. dr. Afrim Krasniqi, studiues pranë Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull: “Parlamenti në tranzicion, bilanci dhe problematika të aktivitetit përfaqësues”.

Në datën 23 dhjetor, Akademia e Studimeve Albanologjike organizoi Edicionin e X të veprimtarisë së përvitshme “Ditët e Albanologjisë”. Gjatë kësaj veprimtarie që u zhvillua në sallën “Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave, u bë prezantimi i botimeve të realizuara gjatë vitit 2019 nga Instituti i Historisë, Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë si edhe Qendra e Botimeve Enciklopedike. Fjalën e hapjes së vepritmarive e mbajti rektori i Akademisë së Studimeve Albanologjike, akademik prof. dr. Marenglen Verli.Botimet e paraqitura në këtë veprimtari ishin:
“Studime filologjike, 1-2/2017/ 3-4/2017”, u paraqit nga prof. dr. Anila Omari.
“Leximi leksikografik i veprës “Shënime nga shkolla e partisë” të Daut Gumenit”, me autor prof. dr. Valter Memisha, u paraqit nga prof. dr. Tomorr Plangarica.“Pikësimi në gjuhën shqipe (Aktet e konferencës)”, u paraqit nga prof. asoc. dr. Adelina Çerpja.“Psikolinguistika” me autore prof. asoc. dr. Enkeleida Kapia, u paraqit nga prof. dr. Rami Memushaj.
“Vlera të rishfaqura”, me autor prof. dr. Tomorr Plangarica, u paraqit nga prof. asoc. dr. Teuta Toska.
“Studime letrare në proces: teza, projekte, ide dhe rezultate, III dhe IV (aktet e koncerencës)”, u paraqitën nga prof. dr. Laura Smaqi.
“Kërkime gjuhësore, VII (Aktet e konferencës), u paraqit nga prof.dr. Valter Memisha.“Fjalor i termave të shkencës së bibliotekave”, me autore dr. Nermin Basha dhe L. Buza, u paraqit nga prof. asoc. dr. Juljana Kume.
“Studime për fjalën shqipe, 4 (Përmbledhje artikujsh)”, me autor prof. dr. Valter Memisha, u paraqit nga prof. asoc. dr. Enkeleida kapia.
“Bibliografia e revistës “Studime filologjike”, u paraqit nga prof. dr. Valter Memisha.

“Historia e shqiptarëve gjatë shek. XX, Vëllimi II, u paraqit nga akademik prof. dr. Beqir Meta.“Studime historike 3-4/2018, 1-2/2019”, u paraqitën nga dr. Sali Kadria.
“Republika shqiptare 1925-1928”, me autore prof. dr. Fatmira Musaj, u paraqit nga vetë autorja.
“Shqipëria, kisha katolike dhe Vatikani (nga fundi i shek. XIX-1939)”, me autor dr. Hasan Bello u paraqit nga vetë autori.
“Nga ballkani në Mesdhe, shqiptarët prej Mesjetës në agimin e kohës së re”, me autor dr. Ardian Muhaj, u paraqit nga vetë autori.
“Defteri i hollësishëm për zonat e Dibrës i vitit 1467”, u përgatit për botim dhe u paraqit nga dr. Eduart Caka.
“DOKUMENTE PËR HISTORINË E SHQIPËRISË TË SHEK. XV, (1406-1410), Vëllimi II, pjesa 1 dhe 2”, u paraqitën nga prof. asoc. dr. Edmond Malaj
“Shqipëria Mesjetare në toponomastikë dhe onomastikë”, me autor Kol Lukën, u paraqit nga prof. dr. Aurel Plasari.“ Figura e Skënderbeut në jetën kulturore dhe artistike të Venedikut (Nga historia te miti: shekujt XV-XVIII)”, përmbledhje studimesh i autores prof. dr. Lucia Nadin, i sjellë në gjuhën shqipe nga prof. asoc. dr. Evalda Paci u paraqit pranë kësaj të fundit.
“Shqipëria në dokumentet austro-hungareze, (1914), Vëllimi I-V”, i përgatitur për botim nga akademik prof. dr. Marenglen Verli, akademik prof. dr. Beqir Meta, prof. dr. Luan Malltezi dhe prof. dr. Enriketa Kambo, u paraqitën nga akademik. prof. dr. Marenglen Verli.
“Dokumente diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve (1912)”, përgatitur nga dr. Paulin Marku, u paraqit nga ky i fundit.“Indoktrinimi komunist, përmes kulturës, letërsisë dhe artit, (Dokumente arkivore) 1969-1973, Vëllimi II”, i përgatitur nga akademik prof. dr. Beqir Meta, prof. asoc. Afrim Krasniqi, dr. Hasan Bello, u paraqit nga prof. asoc. dr. Afrim Krasniqi.“Shqiptarët gjatë luftës së dytë botërore, arkivat kombëtare britanike”, i përgatitur nga prof. dr. Hamit Kaba dhe prof. asoc. Dr. Sabit Syla, u paraqit nga prof. dr. Hamit Kaba.“L’ILLYRIE MÉRIDIONALE ET L’ÉPIRE DANS L’ANTIQUITÉ, -IV- Volume I-III” u paraqit nga dr. Altin Skënderaj.
“Thesare me monedha antike të gjetura në Shqipëri (SHEK. V-I P.KR)”, i autores Shpresa Gjongecaj u paraqit nga vetë autorja.
“Varreza e periudhës romake në Durrës, Gërmim i vitit 2012”, i përgatitur për botim nga Rudina Zoto dhe prof. dr. Luan Përzhita, u paraqit nga prof. asoc. dr. Belisa Muka.“Vula latine amforash në Shqipëri, shekujt III-I pr. Kr”, me autor prof. dr. Bashkim Lahin, u paraqit nga prof. asoc. dr. Eduart Shehi.
“KULTURA TUMULARE ILIRE E SHQIPËRISË JUGPERËNDIMORE” me autor N. Bodinaku, u paraqit nga prof. dr. Ilir Gjipali.
“ILIRIA, XLII, 2018”, u paraqit nga prof. dr. Gëzim Hoxha.
“ Veshje popullore shqiptare në Kosovë”, me autorë prof. dr. Afërdita Onuzi dhe Ukë Xhema, u paraqit nga prof. dr. Afërdita Onuzi.“Etnografi në diktaturë, Dija, Shteti dhe Holokausti ynë”, i autorëve Nebi Bardhoshi dhe Olsi Lelaj u paraqit nga vetë autorët.“Antropologji, Volume 2, nr. 1/ 2019”, u paraqit nga dr. Mikaela Minga.Gjithashtu në këtë veprimtari u realizua edhe prezantimi i veprave të bashkëpunëtorëve të ASA. Veprat e prezantuara ishin:
“The csce and the end of the cold war, Diplomacy, Societies and human rights, 1972-1990”, u paraqit nga prof. dr. Hamit Kaba.
“The end of communist rule in Albania, Political Change and The Role of The Student Movement”, u paraqit nga prof. asoc. dr. Afrim Krasniqi.
“DINLER KAVȘAĞINDA: PAVLUS HIRISTIYANLIĞI’NIN KAYNAĞI ÜZERINDE BIR ARAȘTIRMA”, me autor dr. Eduart Cakën, u paraqit nga vetë autori.
“Hasan Jakup Ferri-një jetë për atdhe”, i autorit prof. dr. Ramiz Abdyli, u paraqit nga akademik. prof. dr. Marenglen Verli .
“Qark i (pa)mbyllur burgjesh”, i autorit Enver Dugolli, u paraqit nga prof. dr. Hamit Kaba.
“Arianitët në Librazhd”, përmbledhje aktesh të konferencës me të njëjtin titull, u paraqit nga prof. dr. Adem Bunguri.
“Roli i parasë gjatë luftërave. Konferenca e Dytë e Muzeut të Bankës së Shqipërisë”, përmbledhje aktesh të konferencës me të njëjtin titull, u paraqit nga dr. Altin Tanku.
“Ballafaqime historike për çlirim e bashkim kombëtar”, i autorit dr. Jakup Krasniqi, u paraqit nga vetë autori.“Gjergj Kastrioti- Skënderbeu në 550 vjetorin e vdekjes”, u paraqit nga prof. asoc. dr. Gjon Berisha.
“Kosova në arkivat e shtetit shqiptar 1950-1969, Dokumente”, përgatitur nga prof. asoc. dr. Sabit Syla, dr. Jakup Krasniqi dhe dr. Nuri Bexheti, u paraqit nga prof. asoc. dr. Sabit SYLA.
“Gjergj Kastrioti-Skënderbeu në fondet e Arkivit Shtetëror të Dubrovnikut”, u paraqit nga prof. asoc. dr. Gjon BERISHA
“Dokumente diplomatike të qeverisë shqiptare për demonstratat e vitit 1981 në Kosovë”, u paraqit nga prof. asoc. dr. Sabit SYLA
“Kosova gjatë luftës së parë botërore 1914-1918”, i autorit dr. Fitim Rifati u paraqit nga prof. asoc. dr. Sabit Syla.“Shpërngulja e shqiptarëve në republikën e Turqisë 1922-1941, Përmbledhje dokumentesh”, u përgatit dhe u paraqit nga dr. Qerim Lita.“Gjenocidi serb në rajonin e Pejës (mars-qershor 1999)” i autores prof. asoc. dr. Teuta Shala Peli, u paraqit nga vetë autorja.“Letërsia bashkëkohore arbëreshe”, i autorit dr. Bardhosh Gaçe, u paraqit nga Behar Gjoka.

Në përfundim të veprimtarive u bë dhe shpërndarja e “Çmimit të Albanologjisë”, për katër autorët e vlerësuar, nga botimet e viteve 2017-2019. U vlerësuan me cmim:
Prof. dr. Fatmira Musaj për monografinë “Republika Shqiptare 1925-1928”, me motivacionin: “Studim autentik, me interes shkencor dhe publik për një periudhë me sfida të panumërta për historinë e shtetit shqiptar. Mbështetur në regjistrime arkivore relevante, në literaturë të pasur, e shkruar në kulturë, monografia “Republika Shqiptare, 1925-1928” sjell e risjell në vëmendje procese e figura historike, duke hequr pluhurin e harresës. Ajo u jep atyre dimensione reale, ashtu sic e kërkon kodi i shenjtë i së vërtetës historike, të cilën profesore Fatmira Musaj e ka respektuar maksimalisht”.Prof. dr. Shpresa Gjongecaj-Vangjeli për monografinë “Tresors de Monnaies antiques trouvees en Albanie”, me motivacionin “Një nivel i lartë profesional në pasqyrimin bashkëkohor të studimeve monetare. Për kontributet ndërkombëtare në fushën e Antikitetit”.Prof. asoc. dr. Merita Sauku-Bruci për veprën “Franqisk Anton Santori, Emira, Rrugëtimi i tekstit letrar dhe botim kritik i varianteve dorëshkrim në arbërishte”, me motivacionin: “Vlerësuar si punim i spikatur në fushën e studimeve gjuhësore e letrare, për vitet 2017-2018.”Prof. dr. Afërdita Onuzi për albumin “Veshje Popullore shqiptare, Vëllimi 4”, me motivacionin: “Për kontribut të cmuar në lëmin e etnologjisë dhe trashëgimisë kulturore të Shqiptarëve”.

Në datat 20 dhe 21 dhjetor, u mbajt konferenca: “Perspektiva studimore mbi Kosovën”. Në këtë takim morën pjesë antropologë, sociologë, arkeologë e historianë.U fol për sfidën e të studiuarit të një shoqërie nga studiuesit vendas, u fol për specifikat e një shteti e shoqërie si Kosova si për nga ana politike ashtu dhe kulturore, u fol për shtetin, për shoqërinë, për diasporën, për rezistencën civile e kulturën politike, për muzeun, festivalin, bukën, për gjenocidin, për luftën, pronën, traumën individuale e kolektive, ligjin, për mjedisin, ekokulturën, për të shenjtën e profanen, për kujtesën e harresën, për imazhin, foton, lidhjet sociale, gjininë, raportin e pushteteve, për motivimin antropologjik.U fol për çka është botuar, e për çfarë mendohet të botohet në të ardhmen. Falënderime për të gjithë pjesëmarrësit në konferencë! Ishte vërtetë fort inspiruese.

Më datë 20 dhjetor 2019, në mjediset e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, zhvilloi punimet Konferenca Shkencore Ndërkombëtare “Franqisk A. Santori dhe trashëgimia gjuhësore e letrare e shqiptarëve”. Kjo konference u organizua me rastin e një përvjetori të rëndësishëm, 200 vjetorit të lindjes së shkrimtarit arbëresh dhe ishte pjesë e “Ditëve të Albanologjisë 2019”, aktivitete këto që mbyllin vitin studimor të Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë dhe më gjerë të Akademisë së Studimeve Albanologjike.
Valter Memisha, drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë mbajti fjalën e hapjes dhe paraqiti përshëndetjet e rastit.

Merita Bruci (Akademia e Studimeve Albanologjike), në referatin e saj “F. A. Santori mes njohjes dhe mosnjohjes” theksoi faktin se Santori pati fatin e keq të mos i gëzohej botimit të veprave të tij të cilat mbetën kryesisht të pabotuara apo me shmangie nga origjinalet dorëshkrim. Vetëm vitet e fundit vëmendja e filologëve është kthyer drejt kontributit të jashtëzakonshëm të Santorit në fushën e shkrimit shqip.
Gianni Belluscio (Universiteti i Kalabrisë) në paraqitjen e tij “Santori në dritën e disa të dhënave të reja biografike” theksoi se leximi i një pjese të panjour të letërkëmbimit të tij, dhe falë një përkimi të rastit, kemi tani mundësi për të shtuar disa të dhëna të reja për biografinë e tij dhe për jetën e tij pas vitit 1860, diçka që, me sa duket, ka zhvillim të mëtejshëm deri në ditët e sotme.

Laura Smaqi (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën “Santori mes lirikës dhe satires” tërhoqi vëmendjen mbi faktin se vizioni plot ndjesi dhe energji i nuancave që shkojnë nga ekzaltimi në dhimbje, ndërthuret tek Santori me imazhet e jetës së përditshme. Satirat i bashkojnë lidhjes vertikale njeri-gjithësi, një eksplorim horizontal të karaktereve njerëzore.
Tomorr Plangarica (Akademia e Studimeve Albanologjike)në kumtesën “Rikuptimësimi përgjatë rileximit të mesazheve poetike të F. A. Santorit” u përqendrua në faktin se prurjet e sotme në shkencat e ligjërimit mundësojnë të rilexojmë në vijimësi veprën e Santorit, të rikuptimësojmë mesazhet e përçuara përmes saj dhe të vlerësojmë sërish vendin e tij në historinë e letërsisë në gjuhën shqipe.
Kristaq Jorgo (Universiteti i Tiranës) në paraqitjen “Botimi kuantematik: një hipotezë pune me shembullzime nga tekste poetike të F. A. Santorit” shtroi pyetjen se a mundet dhe sa mundet parimi i kuantifikimit harmonik të na shërbejë si mjet pune për identifikimin të vullnetit nyjëtimor të autorit Santor.
Zeqirja Neziri (Universiteti “Sh. Cirili e Metodi”, Shkup) në kumtesën “Përkime midis rapsodive të Santorit dhe këngëve të eposit heroik shqiptar” veçoi elemente të ngjashme ose të njëjta, si dhe përputhje me personazhet e Eposit Heroik Shqiptar. Pikëtakimet mbështeten jo vetëm në këngët kushtuar Skënderbeut, por edhe në këngët kushtuar personazheve të tjerë të kësaj periudhe.
Klara Kodra (Tiranë) në paraqitjen e kumtesës “Kallogrea kalloqare” – ndoshta komedia e parë në letërsinë shqiptare u përqendrua në faktin se Santori ka meritën historike të lëvrimit “të tokave të virgjëra” në letërsinë shqiptare. Ai e pasuron letërsinë arbëreshe dhe shqiptare me gjininë e dramaturgjisë me të cilën i prin zhvillimit të gjinisë në fjalë në atdheun e origjinës. Ai i fal letërsisë arbëreshe dhe shqiptare tragjedinë e parë Neomenia, po edhe komedinë e parë “Vejusha koprace” të panjohur për një kohë të gjatë prej studiuesve.
Edmond Çali (Universiteti i Napolit “L-Orientale”) në kumtesën “Lëvrimi i romanit në vargje si zgjedhje e ndërgjegjshme e Santorit për të komunikuar me lexuesin” drejtoi vëmendjen mbi këtë zgjedhje të Santorit si dhe mbi faktin se botimi i kësaj pjese të veprës së Santori-t nga Gradilone dhe Fortino janë një pjesë e rëndësishme dhe e pazëvendësueshme e studimeve filologjike në fushë të shqipes.

Evalda Paci (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën “Rreth disa teksteve të liturgjisë së krishterë në krijimtarinë e F. A. Santorit” u ndal gjerësisht mbi motive biblike të shtjelluara në krijimtarinë e A.F.Santorit; veçanti të trajtimit dhe elemente origjinale të përmbajtjes;çështje të reflektimit të shkrimtarisë së A.Santorit dhe të gjurmimit të ndërtimeve të veçanta gjuhësore; sintagma me vlerë terminologjike në tekstet e Santorit dhe raste të përkimit me ndërtime të ngjashme në leksikun themelor të teologjisë së krishterë.

Arian Leka (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën ““Përrallëzat” e Santorit, krijimtari, përkthim dhe përshtatje – motivet dhe burimet e tyre” mori shtysë prej vlerësimit të atyre studiuesve që e cilësojnë Frangjisk A. Santorin si njërin prej autorëve më të hershëm dhe më origjinalë në përkthimin, rimodelimin dhe krijimin e fabulës në letërsinë shqipe dhe i vështrojë, vlerësoi dhe vendosi përrallëzat e këtij shkrimtari brenda marrëdhënieve strukturore dhe tipologjike.
Anila Omari (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën “Pjetër Bogdani në arbërishten e Santorit: një përpjekje për afrimin e dialekteve të shqipes” u shpreh se në të njëjtën hulli të arbëreshëve të shquar shohim edhe autorin tonë jubilar Franqisk Anton Santorin. I ndikuar nga modeli i De Radës, në veprat e tij ai përdor një gjuhë me bazë të folmen arbërishte të katundit të tij, por të zgjeruar me variante formale të të folmeve të tjera arbëreshe, dhe me prirje për përdorimin e formave konservative. Duke dashur të zgjerojë mjetet shprehëse të gjuhës së veprave të tij ai përdor edhe leksik nga tekstet e autorëve të vjetër të shqipes ballkanike.
Ardian Doka (Universiteti i Tiranës) në kumtesën “Santori bashkëthemelues i një arbërishteje për të gjithë” theksoi ndër të tjera se format fonetike dhe morfologjike që u përkasin të folmeve të ndryshme arbëreshe, të pranishme në veprën e Santorit, dëshmojnë për vetëdijen e ngulët të autorit se gjuha e letërsisë duhej t’i kapërcente caqet ngushtësisht lokale për t’u folur sa më shumë njerëzve.
Anila Kananaj (Akademia e Studimeve Albanologjike) kumtoi “Mbi sintaksën dhe semantikën e fjalës ‘për’ në shqipen e shek. XVI – XIX, rasti Santori”. Ajo theksoi se hulumtimet në fushë të semantikës dhe sintaksës së shqipes shek. XVI – XIX përbëjnë padyshim një fushë pak të eksploruar dhe me mjaft interes për studimet gjuhësore mbi shqipen dhe më gjerë. Objekt i studimit është sintaksa dhe semantika e fjalës “për” në shqipen e periudhës së lartpërmendur,
Valbona Sinanaj (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën “Alternimi i mbylltoreve të pazëshme /të zëshme në të njëjtën fjalë në veprën e Santorit”, vuri në dukje se autorët arbëreshë janë përpjekur ta shkruajnë gjuhën shqipe me një alfabet të përshtatshëm, por gjithmonë kanë hasur vështirësi në gjetjen e duhur të grafemave, të cilat t’i përgjigjeshin veshjes tingullore të sistemit fonematik të arbërishtes. Duke nisur nga fillimet e shek. XVII, dy traditat alfabetike kryesore (italo-latine në Gegëri dhe greke në Toskëri) i gjemë edhe ndër arbëreshët e Italisë. Kumtuesja u ndal veçmas në alternimin e mbylltoreve të pazëshme/të zëshme (p/b, t/d, q/gj, k/g) në të njëjtën fjalë në veprën e Santorit.
Erzen Koperaj (Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”) paraqiti temën ‘Mbi përdorimin e disa formave të pashtjelluara foljore (prë me u gëzuarë, vjen me thënë) në veprën e F. A. Santorit” pasi në veprat e Santorit ndeshim shembuj disi befasues të përdorimit të disa formave të pashtjelluara me vlerë paskajoreje të tipit “me thënë”, që njihet ndryshe si paskajorja e gegërishtes, përshkak se sot ajo mungon në të folmet e toskërishtes.
Valter Memisha (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën e tij “Leksiku dituror në veprën e Santorit” vuri në dukje se spektri shumë i gjerë i prurjeve, që e vendos Santorin në krye të krijuesve arbëreshë të shekullit XIX, na përball, ndër të tjera, edhe me një pasuri leksikore e frazeologjike të spikatur. Ai solli disa fusha leksiko-semantike, si leksiku që lidhet me botën e dashurisë, leksiku i botës së luftës, leksiku fetar, leksiku etnokulturor, leksiku i gatimtarisë, etnobotanizmat, etnozoologjizmat, etj. Gjithashtu theksoi se janë parë dukuri të fjalëformimit dhe ato të sistemësisë në fjalëformim që kanë lidhje të drejtpërdrejta me këto fusha.
Dhori Q. Qiriazi (Universiteti Aristotelian i Selanikut) mbajti kumtesën “Rreth vendit dhe rolit të greqizmave në veprën e Santorit dhe në të folmet e në letërsinë arbëreshe”. Vepra deri më tash e botuar e F. Santorit paraqet interes të posaçëm edhe sa i përket gjuhës së saj. Aty kemi një përpjekje të vetëdijshme e të suksesshme për krijimin e një arbërishteje tej caqeve të të folmeve vendore, e cila ngërthen ndërkaq edhe elemente të traditës librore. Në këtë kuadër meriton vëmendje vendi, roli dhe përdorimi stilistik e si burim neologjizmash i greqizmave në veprën e Santorit e -duke u nisur prej saj- në të folmet dhe në letërsinë arbëreshe.
Artur Lamaj (Akademia e Studimeve Albanologjike) në kumtesën “Vështrim etnosemanik për “Përrallëzat” e përpunuara nga Santori” theksoi se me gjurmëlënien e teksteve klasike, fabulat e përkthyera a përpunuara nga Santori, na mundësojnë të njohim jo vetëm evolucionin e gjuhës shqipe [arbërishtes], normat dhe doket kulturore të një diaspore historike por edhe statusin e jetësinë e pasurisë së saj leksikore, sintaksore, e mjeteve të shprehjes poetike – përkrah disa gjuhëve europiane.
Juliana Kume (Akademia e Studimeve Albanologjike) në trajtesën “Ngjyrimet leksiko-semantike në satirën e Santorit” e përqendroi vëmendjen mbi vjeljet leksikore nga vargjet satirike, në trajtën e një fjalorthi, njësitë e të cilit analizohen e krahasohen me leksikun me përdorim të përgjithshëm të shqipes, si dhe klasifikimi i tyre sipas gjuhës prej nga janë huazuar me denduri në të folmet arbëreshe, si dhe krijimet leksiko-semantike të autorit me vlerë për mbarë gjuhësinë shqipe.
Rosario Golemme, arbëresh nga Kajverici (Kalabri) në paraqitjen në arbërisht dhe italisht “F.A. Santori nella memoria popolare” u shpreh se tani është tepër vonë që të mund t’i japim një varrim të denjë Santorit, por është një detyrë e madhe që na takon të gjithve: të rikuperojmë kujtimin e tij në këtë 200 vjetor të lindjes. U desh një kohë e gjatë, por në fund vepra e tij dha një shtysë të re për ruajtjen e një pasurie me vlerë të madhe kulturore.
Edlira Gugu, (Universiteti “Aleksander Xhuvani” Elbasan) në kumtesën “Krijimtaria e Santorit (në dramë e prozë) në kritikën letrare shqiptare “ u ndal në faktin se Santori dhe krijimtaria e tij përbën një zë të veçantë në letërsinë shqipe dhe ka ngjallur interes të studiuesve të ndryshëm shqiptarë në kohë të ndryshme. Kumtuesja u fokusua në mënyrat e vështrimit, metodat e përdorura dhe nivelet e interpretimit të krijimtarisë së Santorit
Neli Naço (Universiteti “Fan S. Noli”, Korçë) në punimin ““Këngëtorja Arbërore” si ndërtuese e hershme e antropologjisë shqiptare të lirikës” saktësoi se një nga rastet më të hershme të ndërtimit të lirikës me një antropologji thellësisht shqiptare haset tek “Këngëtorja Arbëreshe (Il Canzoniere Albanese)” e Santorit si një vepër që bart origjinalen dhe autentiken shqiptare brenda saj. Për të vepra e Santorit “Këngëtorja Arbëreshe (Il Canzoniere Albanese)” përbën një nga shembujt më të parë të ndërtimit antropologjik të shqiptares brenda lirikës.
Pranë sekretarisë së Konferencës u depozituan edhe dy kumtesa dërguar nga Italo C. Fortino me “Santori dhe letërsia arbëreshe” dhe Oreste Parise me “L’impegno sociale e la difesa della identità di Francesco Antonio Santori, cantore del popolo” të cilat do të jenë pjesë e botimit të akteve të kësaj Konference.
Në përfundim të Konferencës drejtuesit e paneleve vunë në dukje se Konferenca arriti objektivat e saj: u paraqit kontributi i Santorit si dokumentues dhe pasurues i shkrimit shqip në shekullin XIX; u vu në dukje kontributi i tij si inaugurues i disa gjinive letrare në letërsinë shqipe; u rivlerësua krijimtaria e tij letrare në dritën e zbulimeve dhe botimeve të reja kritike të veprave letrare apo varianteve të tyre .

Në datat 16-18 dhjetor 2018, Instituti i Arkeologjisë, Departamenti i Antikitetit (Akademia e Studimeve Albanologjike) në bashkëpunim me Universitetin e Bolonjës (Itali), organizuan në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, salla “Aleks Buda”, konferencën shkencore ndërkombëtare, “L’Archeologia della morte in Illiria e in Epiro. Contesti, Ritualità e Imagini tra età ellenistica e romana (Arkeologjia e Vdekjes në Iliri dhe Epir. Kontekstet, Ritualiteti dhe Imazhet gjatë periudhave Helenistike e Romake)”.

Në sallën e “Librit Akademik”, pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, u promovua gjatë ditës së sotme, libri me titull: “Dokumente diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve (1912)”.

Dokumentet diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve Dr. Paulin Marku i ka hulumtuar në Arkivin Historik Diplomatik të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë. Në vëllimin e parë (janar-qershor 1912) janë përzgjedhur, përkthyer dhe përgatitur për botim, telegrame, relacione dhe informacione të ndryshme të diplomatëve italianë, në të cilat evidentohet qartë këndvështrimi dhe roli që pati Italia në çështjen shqiptare gjatë vitit 1912. Këto dokumente hedhin dritë mbi një nga periudhat më të rëndësishme të historisë sonë kombëtare, atë të pragut të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.

Autori i librit, Dr. Paulin Marku, falënderoi përzemërsisht gjithë të pranishmit në këtë aktivitet. Ai theksoi gjithashtu se ka pasur shumë vështirësi në hulumtimin e këtij dokumentacioni, por si për çdo historian, kjo transformohet në kënaqësi.

Në datën 17 dhjetor 2019, në Sallën e Eventeve pranë Katedrales Ortodokse u organizua ceremonia e përvitshme e 15 në radhë e shpërndarjes vjetore së çmimeve “Kult”, për fushat më përfaqësuese të artit, kulturës dhe shkencës shqiptare. Ndër botimet e ASA-së të nominuarit sipas kategorive ishin: për çmimin “Libri Albanologjik i vitit”, Nebi Bardhoshi dhe Olsi lelaj me monografinë “Etnografi në diktaturë: Dija, Shteti dhe Holokausti Ynë”, 

Pranvera Bogdani me monografinë “Balshajt”.

Në kategorinë “Libri artistik i vitit” ishte Arian Leka me “Në kërkim të këmishës së humbur”.

Çmimin “Kult” për “Librin Albanologjik” e fitoi Pranvera Bogdani me botimin e sipërpërmendur. Në të njëjtën fushë u nderua me çmimin special botimi “Figura e Skënderbeut në jetën kulturore dhe artistike të Venedikut” i sjellë në gjuhën shqipe nga prof. asoc. dr. Evalda Paci, i bashkëpunëtores së institucionit tonë prof. dr. Lucia Nadin (nga Italia).

Të dy botimet fituese ishin pjesë e kolanës prej 15 botimesh kushtuar Vitit Mbarëkombëtar të Skënderbeut.

Në datën 16.12.2019, me ftesën e Arqipeshkvisë Shkodër-Pult dhe Komisionit Drejtsi dhe Paqe, në ambientet e Muzeut Dioqezan në Shkodër, dr. Paulin Pushimaj, studiues i Departamentit të Antikitetit të vonë dhe Mesjetës, Instituti i Arkeologjisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, paraqiti rezultatet e kërkimeve arkeologjike të viteve 2014-2019 të kryera në Qytetin e lashtë të Drishtit (Postribë, Shkodër).

Në këtë aktivitet, morën pjesë kërkues shkencor, përfaqsues të institucioneve shtetrore e fetare. Synimi i këtij aktiviteti ishte që përmes prezantimit të rezultateve të kërkimeve arkeologjike të sensibilizonte organet kompetente që merren me çështjet e kulturës e trashëgimisë kultutore në Shkodër, për potencialin e këtij qyteti dikur të lavdishëm si dhe domosdoshmërinë e bashkpunimit ndër institucional si mënyra e vetme për ta kthyer Drishtin në një atraksion turistik.

Në datën 23 dhjetor 2019, ora 9.30, në sallën “Aleks Buda”, pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, do të zhvillohet veprimtaria jonë e përvitshme “Ditët e Albanologjisë, edicioni X”. Gjatë kësaj veprimtarie do të bëhet prezantimi i punës vjetore të realizuar nga Instituti i Historisë, Instituti i Arkeologjisë, Instituti i Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë si edhe Qendra e Botimeve Enciklopedike. Kjo veprimtari shoqërohet me prezantimin e botimeve të realizuara përgjatë vitit 2019. Në përfundim të këtyre veprimtarive do të bëhet prezantimi i fituesve të “Çmimit të Albanologjisë”, për katër titujt më të vlerësuar, nga botimet e viteve 2017-2019.
Bashkëngjitur gjeni programin e këtij aktiviteti.
Ju mirëpresim!

Akademia e Studimeve Albanologjike dhe Muzeu Historik Kombëtar, më 18 dhjetor 2019, ora 11:00, organizojnë promovimin e librit “Dokumente diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve (1912) të studiuesit Paulin Marku. Dokumentet diplomatike italiane për historinë e shqiptarëve Dr. Paulin Marku i ka hulumtuar në Arkivin Historik Diplomatik të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Italisë. Në vëllimin e parë (janar-qershor 1912) janë përzgjedhur, përkthyer dhe përgatitur për botim, telegrame, relacione dhe informacione të ndryshme të diplomatëve italianë, në të cilat evidentohet qartë këndvështrimi dhe roli që pati Italia në çështjen shqiptare gjatë vitit 1912. Këto dokumente hedhin dritë mbi një nga periudhat më të rëndësishme të historisë sonë kombëtare, atë të pragut të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë.

Ju mirëpresim nesër, datë 18 Dhjetor, ora 11:00, pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë!

Më datën 6 dhjetor 2019, në Katedralen “Nënë Tereza” në Prishtinë u zhvilluan një sërë aktivitetesh në përkujtim të 330-vjetorit të largimit nga jeta të Imzot Pjetër Bogdanit, një prej autorëve më të rëndësishëm të letërsisë së vjetër shqipe, prelat i letrave shqipe, por dhe personalitet i spikatur diplomatik i kohës në të cilën jetoi. Këto aktivitete të organizuara nga Ipeshkvia Prizren-Prishtinë u konkretizuan më së pari në një konferencë shkencore në të cilën morën pjesë studiues të disa fushave, që kontribuan të vinin në pah dimensione të rëndësishme të profilit të Pjetër Bogdanit, që u largua nga jeta pikërisht më 6 dhjetor të vitit 1689. Kumtuan në këtë konferencë prof. dr. Anila Omari, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, ASA, me temën me titull “Relacioni i vizitës apostolike të Bogdanit(1658) dhe mbishkrimi i Kishës së Shirgjit”,

si dhe prof. asoc. dr. Evalda Paci, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, ASA, me temën me titull “Dimensioni i shkrimtarit dhe i lëvruesit të gjuhës në personalitetin e Pjetër Bogdanit”.

Kjo konferencë që shërbeu më së miri për të vënë në dukje kompleksitetin e kontributeve që një prelat si Bogdani la pas për brezat, u shoqërua me meshën solemne përkujtimore të mbajtur në ambientet e Katedrales së Prishtinës dhe me një ceremoni po aq solemne të rivarrimit simbolik të Imzot Pjetër Bogdanit në kriptën nën Katedrale, drejtuar nga autoritete kishtare të Ipeshkvisë Prizren-Prishtinë.

Në Vjenë, me datën 27.11.2019, në AKADEMINË E SHKENCAVE TË AUSTRISË, Instituti i kërkimeve të Historisë Moderne dhe Bashkëkohore, u mbajt ligjërata “Shteti dhe gjendja e dijes etnologjike në Shqipëri” (The State of/and ethnological knowledge in Albania), nga Nebi Bardhoshi dhe Olsi Lelaj, studiues të Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit. Kjo ligjeratë ishte pjesë e kalendarit të ligjeratave “Kërkime Balkanike në Akademinë e Shkencave të Austrisë” (BALKANFORSCHUNG AN DER ÖAW).
Në këtë ligjetarë morën pjesë studiues dhe studentë të fushës së etnologjisë, antropologjisë dhe historisë bashkohore të Balkanit. Në fjalën e tyre, studiuesit Bardhoshi dhe Lelaj, u ndalën gjatë në zhvillimin e dijes etnologjike shqiptare gjatë dhe pas rënies së komunizmit. Më pas diskutimi u përqëndrua mbi botimin e tyre më të fundit “Etnografi në diktaturë: dija, shteti dhe holokausti ynë (2018)”.

Ndërmjet shëmbujve dhe analizvs teoriko-kritike të historisë së zhvillimit të dijes etnologjike shqiptare gjatë komunizmit, Bardhoshi dhe Lelaj, ndanë me të pranishmit shqetësimin për kushtin e zhvillimit të dijes sociale dhe humane në situata kur shteti merr përsipër “bërjen e njeriut, shoqërisë e kulturës” varësisht kahut ideologjik apo teknikave të pushtetit të përdorura. Duke reflektuar mbi të “tashmen”, analiza e ligjëruesve ndaloi te zhvillimi i dijes etnologjike, raporti me shtetin dhe kushtin e pasigurisë të krijuar nga politikat neo-liberale në arsimin universitar dhe kërkimin shkencor.

Viti 2019 shënoi një përvjetor të rëndësishëm dhe një ngjarje të shënuar për historinë e gjuhës dhe letërsisë shqipe. Bëhet fjalë për 200 – vjetorin e lindjes së Franqisk Anton Santorit (Picilì, 16 shtator 1819 – Shën Japk, 7 shtator 1894).

Santori është cilësuar nga studiuesit si më prodhimtari ndër shkrimtarët arbëreshë të shek. XIX, autor themelues i disa gjinive letrare në trashëgiminë e shqiptarëve. Ka lëvruar në arbërisht: poezi, sonete, poema, novela në vargje, dramë, melodramë, tragjedi, komedi, satirë, fabula, roman.

Më datë 10 dhjetor 2019, u organizua në ambientet e IAKSA ligjërata e katërt e ciklit “Tragë”. E ftuara e radhës ishte Ervina Halili, shkrimtare dhe studiuese. Ajo foli për historinë e Rilindjes, enti më i rëndësishëm për botimin, gazetarinë dhe letërsinë në Kosovë. E krijuar pas Luftës së Dytë Botërore deri në vitin 1990, gazeta në fjalë ishte motori kryesor i tërë veprimtarisë arsimore dhe letrare në Kosovë. Ndonëse e kontrolluar dhe në shërbim të propagandës e promovimit të jetës socialiste jugosllave, ajo kontribuoi në formimin e komunitetit letrar dhe korrespondencave letrare në gjuhën shqipe. Ngjarjet e viteve ’80 dhe masivizimi i protestave çuan ndalimin e saj. Jeta e Rilindjes vazhdon më pas në Tiranë e në Zvicër me emrin e njëjtë, ndërsa në Prishtinë me emrin e maskuar të revistës bujqësore Bujku. Kjo zgjati deri në vitin 1998.

Mbyllet përfundimisht në 2002. Pallati 18 katësh që dikur strehonte zyrat kalon në administrimin e Agjensionit kosovar të privatizimit gjë që çon në degradimin e arkivave dhe materialeve të shumta me vlerë arkivore. Znj. Halili, falë një pune sistematike mbledhjeje materialesh kryesisht nga arkiva private, te kombinuar dhe me intervista me punonjës ka mundur të risjellë në vëmendje punën e çmuar që është bërë dhe historinë e këtij enti. Përmes kësaj pune sot kemi një platformë online (http://arkivirilindja.com/historiku/65) e cila funksionon si një arkivë alternative muzeale përmes historive orale personale, video arkivave, dorëshkrimeve, fotografive dhe të gjitha materialeve të harruara nga Rilindja, por të ruajtura nga njerëzit që punuan për të. Prezantimi i znj. Halili u shoqërua edhe me shfaqjen e një filmi dokumentar realizuar prej saj.

Në datat 16-18 dhjetor 2019, Departamenti i Antikitetit, Instituti i Arkeologjisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike në bashkëpunim me Universitetin e Bolonjës organizojnë konferencën shkencore ndërkombëtare: “L’Archeologia della morte in Illiria e in Epiro: contesti, ritualità ‘e immagini tra eta’ ellenistica e romana”.
Kjo konferencë, që do të mbledhë studiues nga Shqipëria, Italia, Greqia, Britania e Madhe, Franca synon të hedhë dritë mbi rezultatet më të fundit rreth kërkimeve në fushën e Arkeologjisë së Vdekjes në Iliri dhe Epir, gjatë periudhës së Antikitet.

Kjo konferencë do t’i zhvillojë punimet në sallën Aleks Buda të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Më datën 1 dhjetor 2019, dr. Ardian Muhaj, kërkues shkencor në Institutin e Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike promovoi në Londër librin studimor: “Nga Ballkani në Mesdhe. Shqiptarët prej Mesjetës në agimin e Kohës së re”. Promovimi u organizua nga “Qendra Shqiptare” me seli në Britaninë e Madhe. Në këtë aktivitet morën pjesë aktivistë të çështjes shqiptare në Londër, studiues, intelektualë dhe lexues të interesuar.

Përveç autorit, mbi vlerat dhe rëndësinë e librit folën studiuesit Sami Islami dhe Genc Drini. Më pas u lexuan fragmente nga libri nga Merita Hoxha, Abedin Bajraktari dhe Buqe Paçarada. Pas prezantimit të librit autori, dr. Ardian Muhaj iu përgjigj interesimit dhe pyetjeve të pjesëmarrësve si edhe paraqiti mendimet e tij mbi rëndësinë e mërgatës shqiptare në historinë shqiptare, jo vetëm në ditët e sotme por ndër shekuj. Ai theksoi se nevoja e nxitjes dhe promovimit të kërkimit shkencor është kusht për zhvillimin ekonomik dhe social-kulturor të shqiptarëve jo vetëm në Shqipëri por edhe në mërgim.

Akademia e Studimeve Albanologjike përveç angazhimit individual përsa i takon solidarizimit moral dhe kontributit financiar për eleminimin e pasojave të tërmetit, shpreh gadishmërinë për të vënë në dispozicion, kur t’i kërkohet, specialistët e vet për evidentimin e dëmeve në objektet arkeologjike e kulturore të cilësuara monumente kulturore, si dhe për çdo angazhim tjetër ku do të vlente kualifikimi dhe eksperienca jonë.

Që prej një jave, në Maqedoninë e Veriut, mbahen “Ditët e Alfabetit të Gjuhës Shqipe”, në 111-vjetorin e Kongresit të Manastirit.

Në kuadër të veprimtarive të këtij eventi, nën kujdesin e Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore dhe Kulturore të Shqiptarëve, me qendër në Shkup, u organizua edhe një Akademi Solemne në qytetin e Manastirit. Morën pjesë, përveç studiuesve vendas, edhe studiues nga Shqipëria, Kosova etj. Ishin të pranishëm shumë përfaqësues të elitës politike e autoritete shtetërore të Maqedonisë së Veriut, si dhe ambasadori i Republikës së Shqipërisë në Shkup.

Në Akademinë Solemne të datës 20 nëntor, mori pjesë edhe një përfaqësi e Akademisë së Studimeve Albanologjike e kryesuar nga Rektori Marenglen Verli dhe drejtori i Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, prof. dr. Valter Memisha. Veprimtarinë e përshëndeti edhe Kryetari i Akademisë së Shkencave, akademik Skënder Gjinushi.

Pikërisht, më 20 nëntor, u miratua edhe krijimi i Qendrës Kërkimore “Gonxhe Bojaxhi – Nënë Tereza”. Veprimtaritë për “Ditët e Alfabetit të Gjuhës Shqipe” përmbajnë edhe përurime botimesh të reja për historinë e shkrimit të shqipes dhe personalitetet e saj, ekspozita, inaugurime monumentesh historike etj.

Veprimtaria do të vazhdojë deri më 22 nëntor.

Instituti i Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike në bashkëpunim me Institutin e Studimeve Evropiane si dhe me mbështetjen e Ambasadave të Republikave Çeke e  Sllovake në Tiranë, organizojnë tryezën e debatit me titull “30 vjet pas: Ndryshimet politike në Çeki, Sllovaki dhe Shqipëri, dallime dhe të përbashkëta”.

Tryeza do të zhvillohet, më datë 21 nëntor 2019, ora 10.00, në mjediset e Librit Akademik Tema e debatit me ekspertë shqiptarë të tranzicionit dhe të studimeve të periudhës së luftës së ftohtë do jenë ndryshimet politike të viteve 1989-1991, përvoja e vendeve të tyre dhe Shqipëria, tipare të përbashkëta e dallime.

Mё datё 15 nёntor 2019, dr. Gjon Boriçi, kёrkues shkencor nё Institutin e Historisё, mori pjesё nё konferencёn shkencore me temë: “Kultet e komunizmit”, tё organizuar nga Departamenti i Shkencave Politike tё Fakultetit tё Shkencave Sociale, Universteti i Tiranёs, me kumtesёn; “Ndёrtesat dhe monumentet e komunizmit – utopia konkrete e kultit tё Realizmit Socialist nё vendet ish komuniste tё Evropёs qendrore dhe lindore”.

Më datë 22 nëntor 2019, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Departamentin e studimeve letrare, gjuhësore dhe të krahasuara, Universiteti i Napolit, organizon konferencën shkencore me temë: “ÇËSHTJE TË KONTAKTEVE GJUHËSORE E LETRARE ITALO-SHQIPTARE”.

Konferenca do të zhvillohet në sallën e bibliotekës së Akademisë së Shkencave si dhe në sallën e Librit Akademik.
Ju mirëpresim!

Në datën 15 nëntor dr. Ardian Muhaj, kërkues shkencor i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albaonologjike, mori pjesë në Konferencën e tretë të Muzeut të Bankës së Shqipërisë me tematikë: “Muzetë dhe edukimi në të ardhmen”, mbajtur në në ambientet e Bankës së Shqipërisë.
Në këtë konferencë ishin pjesëmarrës punonjës muzeumesh, ekspertë, kërkues në fushën e muzeologjisë dhe edukimit, për të prezantuar e diskutuar gjetjet e studimeve apo përvojat e tyre në këtë fushë, duke u fokusuar në rolin që muzetë dhe edukimi do të kenë në të ardhmen, në kulturën dhe mirëqenien e vendit. Punimet e Konferencës III të Muzeut të Bankës së Shqipërisë u përshëndetën nga Zëvendësguvernatorja e Parë e Bankës së Shqipërisë, zj. Luljeta Minxhozi dhe nga Ministrja e Kulturës zj. Elva Margariti.

Në sesionin e parë të punimeve të Konferencës, dr. Ardian Muhaj mbajti kumtesën: “Historia ekonomike përmes trashëgimisë muzeale”, ku theksoi faktin që studimet e historisë ekonomike në Shqipëri kanë qenë të rralla dhe zakonisht të përfshira në historinë e përgjithshme me karakter dhe përqëndrim në historinë politike. Pasuria muzeale dhe në veçanti muzetë e specializuar, siç është Muzeu Historik Kombëtar, Muzeu i Bankës së Shqipërisë, Muzeu Arkeologjik apo edhe muzetë lokalë përmbajnë një trashëgimi muzeale e cila është thelbësore për njohjen e zhvillimit ekonomik përgjatë historisë. Një nga aspektet më të rëndësishme të pikëtakimit mes historisë ekonomike dhe trashëgimisë muzeale është fakti se trashëgimia muzeale shërben si alternativa më e mirë ndaj historisë së shkruar nga fitimtarët. Gjithashtu theksoi rëndësinë që ka numizmatika në historinë eknomike, pasi elementë të ndryshëm të monedhave siç është përmbajtja e metaleve dhe evoluimi i raportit të asaj përmbajtjeje janë dëshmi të inflacionit për një periudhë të caktuar. Të gjitha këto e shumë të tjera e bëjnë pasurinë muzeale një nga elementët më të rëndësishëm në hulumtimet e historisë ekonomike, por edhe në studimin dhe edukimin historik.

Ashtu siç është tashmë traditë, edhe këtë vit, Akademia e Studimeve Albanologjike mori pjesë në Panairin e 22-të të Librit të organizuar në Tiranë në datat 13 – 17 nëntor 2019.

Listës së gjatë të titujve të monografive dhe botimeve shkencore nga fushat e albanologjisë, të cilat tashmë janë pjesë e fondit të ASA-së iu shtuan dhe prurjet më të reja, ato që i përkasin vitit të fundit. Gjithashtu fondit albanologjik pritet që t’i shtohen gjatë muajit dhjetor dhe botime të reja, prezantimi i të cilave do të bëhet gjatë aktivitetit të përvitshëm të organizuar nga Akademia e Studimeve Albanologjike, “Ditët e Albanologjisë”.

Akad. prof. dr. Marenglen Verli, paraqiti kumtesën me titull: “Përkrah koalicionit antifashist – alternativa e perspektivës për kombin shqiptar”,

Akad. prof. dr. Beqir Meta, paraqiti kumtesën me titull “Interesat kombëtare dhe forcat politike dhe ushtarake gjatë Luftës së Dytë Botërore”,

Prof. dr. Ana Lalaj, paraqiti kumtesën me titull ““Revanshi” kundër Luftës”,

Prof. asoc. dr. Sonila Boçi, paraqiti kumtesën me titull: “Nga rivalë politikë në armiq: metamorfoza e marrëdhënieve ndërmjet PKSH/Frontit Nacionalçlirimtar dhe Ballit Kombëtar (1942-1944)”.

Më datë 15 nëntor, nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë u organizua ceremonia e dhënies së çmimeve për veprat shkencore më cilësore për antifashizmin e shqiptarëve të botuara gjatë tri dekadave të fundme. Synimi themelor i këtij konkursi ka qenë që, të dalë në pah se çfarë vëmendje të jashtëzakonshme shkencore e publike ka pasur gjatë kësaj periudhe qëndresa antifashiste e popullit shqiptar.

Juria e cila bëri dhe përzgjedhjen e veprave fituese përbëhej nga akad. prof. dr. Marenglen Verli (Kryetar i Jurisë), rektor i Akademisë së Studimeve Albanologjike, prof. dr. Valentina Duka, prof. dr. Hamit Kaba anëtar i Senatit Akademik të ASA-së, akad. prof. dr. Jusuf Bajraktari dhe on. Mario Brunetti.
Çmimi për studiuesin shqiptar iu dha veprës “Shqiptarët në Luftën e Dytë Botërore”, me autor studiuesin Paskal Milo,

ndërsa çmimi për studiuesin e huaj iu dha veprës “Lufta e fshehtë në Shqipëri – një histori e misioneve britanike 1940-1945”, me autor studiuesin Roderick Bailey.

Mё datё 7-8 nëntor 2019, në Paris (Francë), SFERES (Société française pour les études russes et est-européennes en sciences sociales), CERCEC (Centre d’études des mondes russe, caucasien et centre-européen), ISP (Institut des sciences sociales du politique) në bashkëpunim me Universitetin Nanterre, Paris, dhe me mbështetje të Ministrisë së Arsimit të Lartë në Francë, organizuan konferencën shkencore ndërkombëtare: “1989 in the east: Between order and subversion”.

Pjesëmarrës dhe referues në këtë konferencë ishte edhe kërkuesi shkencor i Institutit të Historisë, prof. asoc. Afrim Krasniqi, me temën: “Importing models from abroad and social pressure from inside: Albania’s case”. Tema kishte të bënte me specifikat e proceseve historike dhe politike 1989-1991 në Shqipëri, rolin e faktorëve ndërkombëtarë dhe elementët e përbashkët e dallues me proceset e tjera demokratike që ndodhen në Europën Lindore.

Nën moderimin e prof. dr. Hamit Kabës, u zhvillua sot tryeza shkencore: “Shqiptarët dhe Aleatët e Mëdhenj (Britania e Madhe, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Bashkimi Sovjetik) gjatë Luftës së Dytë Botërore”. Kjo tematikë përmbylli tre ditët e debatit shkencor “Shqiptarët në Luftën e Dytë Botërore”, aktivitetit i organizuar nga Instituti i Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike në bashkëpunim me Muzeun Historik Kombëtar.

Studiues nga Tirana dhe Prishtina sollën në vëmendje një sërë problematikash që lidhen me qëndrimin e Aleatëve të Mëdhenj ndaj Shqipërisë dhe çështjes shqiptare në rrjedhën e Luftës së Dytë Botërore.
– Prof. Dr. Hamit Kaba mbajti referatin “Shqiptarët dhe projekti britanik për zbarkim në Ballkan”;
– drejtori i Institutit të Historisë së Prishtinës, prof. asoc. dr. Sabit Syla trajtoi çështjen “Kosova ndërmjet Fuqive të Boshtit dhe Aleatëve të Mëdhenj Perëndimorë”;
– prof. Jakup Krasniqi mbajti kumtesën “Shqiptarët dhe çështja e bashkimit gjatë Luftës së Dytë Botërore”; drejtori i Muzeut Historik Kombëtar,
– dr. Dorian Koçi referoi “Shqipëria dhe aleatët britanikë, 1943-1944: miqësi dhe paragjykime”;
– prof. dr. Ksenofon Krisafi referoi mbi “Njohjen ndërkombëtare të regjimit të ri politik në Shqipëri pas Luftës së Dytë Botërore”;
– prof. dr. Romeo Gurakuqi me referimin e tij hodhi tezën nëse është njohur regjimi i Enver Hoxhës nga Mbretëria e Bashkuar dhe SHBA 1945-1946?

Sot, në sallën “Kostandin Shpataraku” të Muzeut Historik Kombëtar u zhvillua dita e dytë e tryezës shkencore “Shqiptarët në Luftën e Dytë Botërore”, e organizuar nga Instituti i Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Muzeun Historik Kombëtar.
Tematika e ditës së sotme ishte “Statusi juridiko-kushtetues i shtetit shqiptar gjatë pushtimit italian e gjerman dhe roli i elitës politike në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë Botërore”. Tryeza e sotme u moderua nga Prof. dr. Ana Lalaj.
Prezantimet kryesore të tryezës së sotme u paraqitën nga:

Prof. Dr. Ana Lalaj, ““Bashkimi Personal” dhe “Pavarёsia” nën pushtim vs. legjitimitetit të shtetit të pavarur shqiptar”,

Prof. Dr. Fatmira Rama, “Politika arsimore – prioritet i këshillave nacionalçlirimtarë në zonat e lira”

Gjet Ndoj, “Konteksti historik i ballafaqimit rë rrymave brenda elitës politike shqiptare”,

Dr. Erind Merkuri, Kongresi i Përmetit (24-28 maj 1944). Vendimmarrja dhe efektet e saj për Shqipërinë dhe shqiptarët

Në ambientet e IAKSA-së u organizua ligjërata e tretë e ciklit “Tragë”.
 E ftuara e radhës ishte dr. Ledia Dushi, e cila foli për ritin e gjamës dhe shndërrimin e dhimbjes në mit.

Gjatë fjalës së saj, dr. Ledia Dushi theksoi se një nga mënyrat e veçanta të reagimit ndaj vdekjes është edhe Gjama e Burrave, një prej riteve të ceremonialit mortor, i cili ekzekutohet nga një grup burrash prej një fshati apo krahine, sipas një rregulli të hershëm. Ky ritual, i plotë ka mbijetuar deri tani në trevën e Dukagjinit.

Nëpërmjet kësaj ligjërate u synua trajtimi i ritit të gjamës dhe nëpërmjet saj elaborimi i fatalitetit të vdekjes si koncept. Njeriu ka reaguar në mënyra të caktuara ndaj dhimbjes, ndaj të padukshmes, të pasigurtës duke krijuar nëpërmjet ritualeve një “rrokulli” pritëse me elementë dhe figura mitike.

Më datë 05. 11. 2019, ora 11.00, në ambientet e IAKSA-së organizohet ligjërata e tretë e ciklit “Tragë”.

E ftuar është dr. Ledia Dushi, e cila do të flasë për ritin e gjamës dhe shndërrimin e dhimbjes në mit.

Çdo shoqëri, çdo kulturë është përpjekur qysh në fillimin e kohëve të përballet me pakthyeshmërinë dhe misterin e vdekjes. Antropologjia e vdekjes i qaset mënyrave sesi shoqëritë e ndryshme i janë përgjigjur vdekjes. Ajo merret me aspektin konceptual dhe atë organizativ, pra çfarë njerëzit mendojnë për vdekjen dhe përtej jetën dhe mënyra se si reagojnë kur përballen me të.

Në takimin e radhës të seminarit permanent “Përthyerje antropologjike” u paraqitën gjetjet e një studimi të ndërmarrë nga studiuesit e Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit në komunitetet rurale dhe urbane që banojnë në zonat kufitare mes Shqipërisë dhe Kosovës.

Bashkë me rezultatet paraprake që burojnë prej të dhënave etnografike, në këtë takim u shfaqen katër dokumentarë të shkurtër etnografikë, të realizuar nga studentë nga Shqipëria dhe Kosova në kuadër të Laboratorit të Antropologjisë Vizuale, që problematizojnë raportet midis njerëzve dhe kufijve, mes shqiptarëve dhe kufirit shtetëror Shqipëri-Kosovës.

Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, organizon tryezën shkencore: “Shqiptarët në Luftën e Dytë Botërore”.

Tryeza do t’i zhvillojë punimet, në datat 5, 6, 7 nëntor 2019, ora 10:00, në sallën “Kostandin Shpataraku” të Muzeut Historik Kombëtar.
Bashkëngjitur gjeni programin e konferencës.

Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Institutin e Historisë “Ali Hadri” Prishtinë, organizuan konferencën shkencore: “Shqiptarët dhe ndërkombëtarët në vitet 1912-1926”.

Fjalën e hapjes së kësaj konference e mbajti akad. prof. dr. Marenglen Verli, rektor i Akademisë së Studimeve Albanologjike dhe z. Sabit Syla, drejtor i Institutit të Historisë “Ali Hadri” Prishtinë.

Në këtë konferencë u paraqitën kumtesat e mëposhtme:
– Beqir Meta, “Vlerësimet britanike për procesin e shtetndërtimit në Shqipëri (1912-1926)”,

– Ledia Dushku, “Pariteti austro-italian, Banka Kombëtare Shqiptare dhe Fuqitë e Mëdha (1913-1914)”,

– Fatmira Musaj, “Çështja e bashkimit kombëtar të shqiptarëve dhe ndërkombëtarët (1913-1926)”,

– Ardita Hajdari-Buqinca, “Shtypi francez për veprimtarinë e Hasan Prishtinës, 1912”,
– Erarba Çiraku, “Shqipëria dhe shqiptarët në raportet e misioneve italiane (1913-1914)”,
– Sylë Ukshini, “Kosova në kontekstin e Luftës së Parë Botërore”,
– Bujar Dugolli, “Principata shqiptare e Wilhelm Wied-it dhe Fuqitë e Mëdha”,
– Fatmira Rama, “Shkodra nën ndërkombëtarët dhe qeveria e Wilhelm Wied-it”,

– Fitim Rifati, “Kosova në sfondin e marrëdhënieve austro-hungareze e bullgare 1915-1918”,
– Brendon Salih, “Shqipëria në dëshmitë e ndërkombëtarëve (1920-1926)”,
– Marenglen Verli, “Qëndrimi i Fuqive të Mëdha dhe sfida e shqiptarëve në janar 1920”,
– Pranvera Dibra, “Angazhimi i Harry Eyres në politikat e brendshme të konsolidimit të shtetit shqiptar, 1921-1925”,
– Albana Mema, “Institucionet e shtetit shqiptar në optikën e përfaqësive të huaja në Shqipëri (1920- 1924)”,
– Sali Kadria, “Shqipëria dhe rivaliteti italo-jugosllav gjatë viteve 1922-1923”,
– Armend Mehmeti, “Qasja britanike për hapat e parë të Republikës Shqiptare”.
Konkluzionet e konferencës u paraqitën nga akad. prof. dr. Beqir Meta, drejtor i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike.

Në kuadër të 27 tetorit, Ditës Botërore të Trashëgimisë Audiovizuale, Departamenti i Folklorit, pranë Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit solli ekspozitën “Tingulli, imazhi dhe teknologjia”. Nëpërmjet kësaj ekspozite, u njohëm me disa prej instrumenteve dhe teknologjive që, ndër vite, u kanë mundësuar etnomuzikologëve, etnologëve dhe folkloristëve të regjistrojnë në zë dhe figurë praktikat dhe kulturën ekspresive të Shqipërisë dhe komuniteteve shqipfolëse jashtë saj.

Në fokus u vendosën teknologjitë, jo thjesht si artefakte mekanike, por më shumë si bartëse të një lidhjeje komplekse me jetën njerëzore; bartëse të proceseve të përsëritshme sociale, kulturore dhe materiale, të kristalizuara në mekanizma të caktuar. Kjo është arsyeja pse kjo ekspozitë iu kushtua Mexhit Daiut, muzikant, mbledhës dhe transkriptues i muzikës tradicionale, ndër të parët që u angazhua pranë Institutit të Folklorit (sot IAKSA).

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori, akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Radio Televizioni Shqiptar, i përfaqësuar nga drejtori i përgjithshëm, z. Thoma Gëllçi, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord për zhvillimin e aktiviteteve dhe projekteve të përbashkëta.

Projektet në fjalë kanë si qëllim përkujtimin e ngjarjeve dhe personaliteteve më të rëndësishëm historikë të popullit shqiptar, evidentimin dhe promovimin e vlerave arkeologjike, të gjuhës dhe letërsisë shqipe, të kulturës sonë materiale, të arteve etj. Nëpërmjet dokumenteve të shkruara e materiale, periodikëve e studime shkencore të botuara, fotografive, filmave dokumentarë dhe kronikave filmike, që do të shkëmbejnë dy institucionet, do të mbështetin njëri-tjetrin në veprimtarinë e tyre.

Akademia e Studimeve Albanologjike, sipas fushave që mbulon, do të ofrojë studiuesit e saj si ekspertë për emisione të ndryshme televizive, dokumentarë etj. Radio Televizioni Shqiptar, nga ana e tij do të mbështesë me gazetarë e kameramanë në terren dhe do të pasqyrojë aktivitetet e organizuara nga ASA-ja.

Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Institutin e Historisë “Ali Hadri” Prishtinë, organizojnë konferencën shkencore: “Shqiptarët dhe ndërkombëtarët në vitet 1912-1926”.

Konferenca do të zhvillohet ditën e premte, me datë 25 tetor 2019, ora 09:00, në sallën “Libri Akademik” të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Bashkëngjitur gjeni programin e konferencës.

Programi i konferencës.

Jeni të mirëpritur!

Viti 2019 shënoi një përvjetor të rëndësishëm dhe një ngjarje të shënuar për historinë e gjuhës dhe letërsisë shqipe: 200 vjetorin e lindjes së Franqisk Anton Santorit (Picilì, 16 shtator 1819 – Shën Japk, 7 shtator 1894).

Santori është cilësuar nga studiuesit si më prodhimtari ndër shkrimtarët arbëreshë të shek. XIX, autor themelues i disa gjinive letrare në trashëgiminë e shqiptarëve. Ka lëvruar në arbërisht: poezi, sonete, poema, novela në vargje, dramë, melodramë, tragjedi, komedi, satirë, fabula, roman.

Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, në kuadër të Ditëve të albanologjisë të organizuara nga Akademia e Studimeve Albanologjike, do të organizojë konferencën shkencore me temë: “A. SANTORI DHE TRASHËGIMIA GJUHËSORE E LETRARE SHQIPE”.

Objektivi i kësaj konference është:

• të paraqitet kontributi i Santorit si dokumentues dhe pasurues i shkrimit shqip në shekullin XIX;
• të paraqitet dhe studiohet kontributi i tij si inaugurues i disa gjinive letrare në letërsinë shqipe;
• të rivlerësohet krijimtaria e tij letrare në dritën e zbulimeve dhe botimeve kritike të veprave letrare apo varianteve të tyre.

Në këtë konferencë është angazhuar thuajse e gjithë trupa e kërkuesve shkencorë të IGJL-së, si edhe kërkues të ardhur nga universitete të ndryshme brenda e jashtë Shqipërisë.

Konferenca do të mbahet në Tiranë,  më 20 dhjetor 2019.

Tingulli, imazhi dhe teknologjia
Kuruar nga Mikaela Minga, në bashkëpunim me Robert Çollakun dhe Elvis Gorican
Mexhit Daiut – In Memoriam
(1969-2019)
Në kuadër të 27 tetorit, Ditës Botërore të Trashëgimisë Audiovizuale, Departamenti i Folklorit, pranë Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit sjell ekspozitën “Tingulli, imazhi dhe teknologjia”. Nëpërmjet kësaj ekspozite, do të njihemi me disa prej instrumenteve dhe teknologjive që, ndër vite, u kanë mundësuar etnomuzikologëve, etnologëve dhe folkloristëve të regjistrojnë në zë dhe figurë praktikat dhe kulturën ekspresive të Shqipërisë dhe komuniteteve shqipfolëse jashtë saj.
Në fokus janë teknologjitë, jo thjesht si artefakte mekanike, sesa si bartëse të një lidhjeje komplekse me jetën njerëzore; bartëse të proceve të përsëritshme sociale, kulturore dhe materiale, të kristalizuara në mekanizma të caktuar. Kjo është arsyeja pse këtë ekspozitë menduam t’ia kushtonim Mexhit Daiut, muzikant, mbledhës dhe transkiptues i muzikës tradicionale, ndër të parët që u angazhua pranë Institutit të Folklorit (sot IAKSA).

Duke nderuar figurën e tij, dëshirojmë të sjellim vëmendjen te marrëdhëniet e njeriut me teknologjinë brenda Arkivit audiovizual të Departamentit të Folklorit. I krijuar në vitin 1960, ky është bartës sa i një kujtese kolektive të regjistruar e ruajtur në njësi fizike, aq edhe i një kujtese teknologjike. Shumë prej aparaturave që sot ekspozohen i përkasin një teknologjie tashmë të kaluar, por që është ende në funksion. E ndërsa të tjera zhvillime teknologjike i kanë zëvendësuar, nuk duhet të harrojmë se ato mbeten tepër të rëndësishme për riprodhimin e regjistrimeve historike. Nuk duhet të harrojmë që në momentin që mungon një aparaturë për riprodhimin e tingullit, “vdes” edhe njësia e regjistruar. Kjo duhet të na ndërgjegjësojë për rëndësinë e tyre historike dhe aktuale.
Ekspozita do të hapet ditën e mërkurë, ora 11.00, në mjediset e IAKSA-së.
Ju mirëpresim!

Së fundmi, në Maqedoninë e Veriut është themeluar Agjencia për Zbatimin e Gjuhës që e flasin së paku 20% e qytetarëve të Republikës së Maqedonisë. Kjo Agjenci shtetërore ka mision të ndërtojë një mjedis institucional që respekton detyrimet kushtetuese dhe ligjore, mbron, promovon, ruan dhe zbaton të drejtën gjuhësore të të gjithë qytetarëve të Republikës së Maqedonisë së Veriut, përmes:

• Bërjes së politikave gjuhësore dhe unifikimin e nocioneve administrative në bashkëpunim me ekspertë të fushës dhe institucioneve gjegjëse brenda dhe jashtë vendit,
• Trajnimit të përkthyesve dhe lektorëve nëpër të gjitha institucionet e vendit,
• Sigurimin dhe furnizimin e softuerit të përkthimit me fjalë dhe shprehje për institucionet qendrore,
• Dhënies së këshillave ligjore qytetarëve për të drejtën e gjuhës amtare, etj.

Z. Ylber Sela, drejtor i kësaj Agjencie, kërkoi dhe mori takim, në datë 15 tetor, me rektorin e Akademisë së Studimeve Albanologjike, akademik Marenglen Verli dhe drejtorin e Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, prof. dr. Valter Memishaj, me qëllim arritjen e një bashkëpunimi të ngushtë me interes të ndërsjellë. Z. Sela ju paraqit një ekspoze e historikut dhe veprimtarisë së ASA.

Palët ranë dakord të bashkëpunojnë, duke vlerësuar se ky bashkëpunim që do të konkretizohet me nënshkrimin e një marrëveshje dypalëshe do të ndihmojë dhe lehtësojë trajtimin e çështjeve gjuhësore në Republikën e Maqedonisë së Veriut.

Delegacioni i ardhur në këtë takim vlerësoi lart arritjet e ASA. Në përfundim të bisedimeve, delegacioni vizitoi Muzeun Arkeologjik, frut i punës shumëvjeçare të arkeologëve tanë, i cili ndodhet në godinën qendrore të ASA.

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Durrësit “Aleksandër Moisiu”, i përfaqësuar nga rektorja, prof. dr. Kseanela Sotirofski, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë në çdo kohë dhe ta shtrijnë këtë bashkëpunim në të gjitha fushat e veprimtarisë së tyre dhe për të cilat shfaqin interes të përbashkët.

Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore;

nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Mё datё 12 tetor 2019, dr. Gjon Boriçi, studiues nё Institutin e Historisё/Departamenti i Historisё Bashkёkohore, mori pjesё nё konferencёn shkencore ndёrkombёtare qё u mbajt nё Vlorё me rastin e 70 vjetorit të marrёdhёnieve diplomatike shqiptaro-kineze: “Marrёdhёniet shqiptaro-kineze: tradita, gjendja dhe e ardhmja” ku mbajti kumtesёn me titull: “Mbёshtetja e Republikёs Popullore të Shqipёrisё dhёnё Republikёs Popullore të Kinёs nё hedhjen poshtё të teorisё sё ‘dy Kinave’ nё epokёn e Luftёs sё Ftohtё”.

Marrёdhёniet shqiptaro-kineze nё epokёn e Luftёs sё Ftohtё janё kthyer nё njё objekt tё mirёfilltё studimi. Nё kuadёr tё 70 vjetorit tё marrёdhёnieve shqiptaro-kineze (1949-2019), ngjarjet qё kanё shёnuar miqёsinё e ngushtё ndёrmjet dy vendeve janё tё shumta. Epoka e Luftёs sё Ftohtё ishte shumё e vёshtirё pёr Republikёn Popullore tё Kinёs. Qё nga themelimi i saj nё tetor tё vitit 1949, pёr t’u afirmuar si shtet nё marrёdhёniet ndёrkombёtare, asaj iu desh tё kalonte tre revolucione, dy luftёra dhe marrёdhёnie tejet tё vёshtira me Bashkimin Sovjetik dhe gati nё acarim tё pёrhershёm nё prag lufte me Shtetet e Bashkuara tё Amerikёs deri nё vitin 1971. Teoria e “dy Kinave” ishte njё element qё u pёrdor pёr tё mbajtur nёn kontroll Republikёn Popullore tё Kinёs nga dy superfuqitё e atёhershme. Nga hulumtimi i kujdesshёm i arkivave qё dr. Boriçi ka kryer dhe nga studimi i literaturёs sё huaj adekuate, Republika Popullore (Socialiste) e Shqipёrisё nё atё epokё ka luajtur njё rol jo tё vogёl pёr t’u bёrё zёri i të drejtave legjitime të Kinёs nё instancat mё tё larta tё organizatave ndёrkombёtare ku mё e rёndёsishme ishte ajo e Kombeve tё Bashkuara nё tё cilёn Shqipёria 1.6 milionёshe ishte anëtare me tё drejta tё plota ndёrsa Kina 700 milionёshe, jo.

Kinёn nё OKB e pёrfaqёsonte Tajvani, gjё qё nuk u pranua asnjёherё nga udhёheqja dhe qeveria kineze e atyre viteve dhe as nga qeveria e Shqipёrisё. Teoria pёr tё patur pёrfaqёsimin e “dy Kinave” u çimentua nё garёn pёr supremaci ndёrmjet dy superfuqive dhe mbetet edhe sot e kёsaj dite objekt diskutimi dhe debati duke qenё se nuk ka pёrfunduar procesi i bashkimit tё Kinёs me Tajvanin dhe nuk dihet nёse do tё ndodhё. Tema qё prezantoi dr. Boriçi ishte historiko-politiko-analitike. Nё tё u paraqitёn pёr herё tё parё nga dr. Boriçi dokumente arkivore tё pa trajtuar mё parё nga diskutimet ndёrmjet lidershipit shqiptar dhe atij kinez pёr kёtё çёshtje nё epokёn e Luftёs sё Ftohtё tё cilёt tёrhoqёn vёmendjen e studiuesve shqiptarё dhe kinezё tё pranishёm nё konferencё.

Më datë 11 tetor 2019, dr. Arian Leka, studiues në Institutin e Gjuhësisë dhe Letërsisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike mbajti në sallën “Aleks Buda” ligjëratën: “Konceptet bazë të mendimit dhe kulturës kineze”. Kjo veprimtari u organizua nga Akademia e Shkencave të Shqipёrisё nё bashkëpunim me Universitetin e Gjuhёve tё Huaja tё Pekinit, në kuadër tё 70 vjetorit tё vendosjes sё marrёdhёnieve diplomatike midis Shqipёrisё dhe Republikës Popullore tё Kinës.

Në këtë ligjëratë dr. Arian Leka paraqiti mes të tjerave edhe një dokument nga “Diturija” e vitit 1916, përmes së cilit dëshmohen fillesat e komunikimit mes filozofisë së lashtë kineze dhe kulturës shqiptare. Përmes artikullit të Lumo Skëndos “Miqtë dhe armiqtë e Shqipërisë”, ku autori përkthen e citon Konfucin, data e vendosjes së “marrëdhënies filozofike” dhe komunikimit kulturor mes dy kulturave bëhet  më e hershme se sa 70 vjet, duke sjellë gjithashtu edhe një tjetër datë edhe për përkthimin e filozofisë kineze në gjuhën shqipe.  

Aspekte të tjera të trajtuara në kumtesë ishin qasja e filozofisë kineze jo vetëm ndaj jetës akademike dhe të katedrave, por edhe ndaj përditshmërisë, si dhe trajtimi i të menduarit dhe filozofimit si një entitet shpesh edhe më të rëndësishëm se sa besimi. U theksua fakti se filozofia e lashtë kineze u ofrohet ushtruesve të saj jo si udhëzuese, por udhërrëfyese, që nuk e urdhëron, por e udhëzon njeriun. Kjo filozofi bëhet prijëse drejt një bote që kultivon mendimtarin te çdo njeri dhe e vështron njeriun si kulminacion të qenies, për të nxjerrë prej njeriut jo një individ thjesht më të mirë, por një individ më të plotë, të aftë të përmbushë detyrën e vet si qytetar i një vendi, si qytetari i botës, por për të qenë në të njëjtën kohë edhe qytetar i Gjithësisë, në harmoni me vullnetin e Qiellit dhe Dëshirat njerëzore. Temë e trajtimit ishte edhe çështje e bashkëkohësisë së filozofisë kineze dhe vlera e përdorimit të saj në botën moderne. 

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”, i përfaqësuar nga rektori, prof. dr. Adem Bekteshi, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë në çdo kohë dhe ta shtrijnë këtë bashkëpunim në të gjitha fushat e veprimtarisë së tyre dhe për të cilat shfaqin interes të përbashkët.

Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen,

mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Më 10 tetor 2019, Kolegji “ILRIA”, Prishtinë, nderoi me Çmimin Shkencor Ndërkombëtar “Aleksandër Stipçeviç”, Akademikun Rexhep Qosja. Në këtë veprimtari shumë të rëndësishme shkencore morën pjesë personalitete të shquara të jetës shkencore në Kosovë e më gjerë: përfaqësues të Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë (ASA) Tiranë, përfaqësues të Institutit Albanologjik të Prishtinës, përfaqësues të Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina”, përfaqësues të Universitetit të Shkupit etj., si dhe të ftuar nga Ambasada e Republikës së Kroacisë në Kosovë.

Veprimtarinë e përshëndeti prof. dr. Mixhait Reçi, President i Kolegjit ILIRIA si dhe Sekretari të parë i Ambasadës së Kroacisë në Kosovë, z. Zllatko Vnuçec.

Prof. dr. Isak Shema, Rektor i Kolegjit “ILIRIA”, paraqiti Vendimin e Jurisë për dhënien e çmimit shkencor akademikut tonë të shquar.

Më tej referuan prof. dr. Agim Vinca, Universiteti i Prishtinës “Hasan Prishtina” dhe prof. dr. Valter Memisha, Drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë, ASA, Tiranë.

Në fund, Akademiku Rexhep Qosja lexoi një Fjalë falënderuese, e cila në vetvete ishte edhe një analizë e punës së bërë në Albanologji dhe më gjerë si dhe një program pune për çka duhet të bëhet sot dhe në të ardhmen në këtë drejtim.

Më 9 tetor 2019, në Institutin Albanologjik të Prishtinës, zhvilloi punimet Konferenca Shkencore: “Studime për leksikun dhe leksikografinë dialektore”.

Nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë (Akademia e Studimeve Albanologjike) apo me lidhje të drejtpërdrejta me këtë Institut, (që vazhdojnë shkollën doktorale për studime gjuhësore pranë tij), u paraqitën:
1. Akademik Jani Thomai, Vepra leksikografike të Abdulla Zymberit,
2. Prof. dr. Valter Memisha, Ndihmesa e prof. H. Shehu në leksikografinë dialektore,
3. Prof. dr. Artur Lama, Rreth lematizimit të njësive leksikore në veprën “Fjalor fjalësh dhe shprehjesh popullore” të A. Sulës,
4. Prof. asoc. dr. Juliana Kume, Kontributi i studiuesit P. Zeneli në mbledhjen dhe pasurimin e shqipes me njësi frazeologjike nga rajoni i Tropojës,
5. Mrs. Erjena Cenko, Vëzhgime leksikore në përrallat e popullit shqiptar,
6. Mrs. Eglantina Shtylla, Dukuri leksikore e semantike në klasën e merave te disa fjalorë të Q. Muratit,
7. Mrs. Etilda Muhaj, Mbi leksikun dialektor të Mallkastrës.

Mё datё 11 tetor 2019, dr. Gjon Borici, studiues i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesё me referatin me titull: “Refleksione mbi njё libёr” nё aktivitetin e organizuar nga Akademia e Shkencave e Shqipёrisё nё bashkёpunim me Universitetin e Gjuhёve tё Huaja tё Pekinit me rastin e promovimit të librit me titull: “Dritёhijet e njё miqёsie qё çuditi botёn” tё autorit Hajdar Muneka.

Ky aktivitet u organizua nё kuadёr tё 70 vjetorit tё vendosjes sё marrёdhёnieve diplomatike midis Shqipёrisё dhe Republikës Popullore tё Kinёs.

Në datat 3-5 tetor 2019 në Universitetin e Zarës u zhvillua konferenca shkencore ndërkombëtare me temë qendrore: “Symbiosis on the shores of the Adriatic sea (Encounters and dialogues among cultures)”, organizuar nga revista “Shêjzat”, Ministria e Kulturës e Republikës së Shqipërisë, AISSEE dhe Universiteti i Zarës (Kroaci). Në këtë konferencë, prof. asoc. dr. Evalda Paci u paraqit me kumtesën me titull: “Historia e kishës shqiptare në shënimet e Imzot Pooten-it (figura prelatësh dhe provinca të rëndësishme kishtare)”.

U trajtuan në këtë kumtesë të Evalda Pacit disa aspekte të natyrës analitike dhe krahasuese mbi çështje të trajtuara në disa burime që kanë të bëjnë me historinë e kishës shqiptare dhe ndarje të rëndësishme gjeoadministrative, përfshirë dhe reflektimin e rolit të personaliteteve të caktuara, që ndër të tjera figurojnë të jenë dhe autorë që me veprat e përpilimet e tyre kanë shënuar historinë e shkrimit shqip në periudha të caktuara: Pjetër Budi, Frang Bardhi, Pjetër Bogdani etj. Në një vështrim përqasës me trajtesa të ngjashme e të zgjeruara në krerët e vëllimit të shtatë të veprës “Illyricum Sacrum”, u vunë në dukje këndvështrime të ndryshme që dalin qartë në shënimet e marra në shqyrtim dhe gjithashtu në burime të tjera të natyrës dokumentare dhe arkivore që për nga objekti tematik e të përpiluara në kohë të ndryshme u përafrohen argumenteve të sipërcituara.

U trajtuan gjithashtu dhe çështje të reflektimit të jehonës së Koncilit të parë të Arbënit (1703) në sinode të më vona kishtare(përfshirë Koncilin e dytë të Arbënit, 1871), si ngjarje që lidhen drejtpërdrejt me zhvillime konkrete historike në vendin tonë.

Në datat 3-5 tetor, në Kirsehir të Turqisë u zhvillua Simpoziumi i V Ndërkombëtar mbi Ahizmin.

Dr. Eduart Caka, studiues i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesë në këtë simpozium me kumtesën me titull: “Ahizmi në Brigjet e Adriatikut: Mbi Prezencën e Ahizmit në Shqipëri Gjatë Periudhës Osmane”.

Në sallën “Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, u mbajt ligjërata e dytë e ciklit “Tragë”, organizuar nga Departamenti i Folklorit të Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë.

Ligjërata e dytë e ciklit “Tragë” u mbajt nga prof. dr. Zymer Neziri, një prej studiuesve më të njohur të Eposit të Kreshnikëve.

Puna e tij kërkimore e studimore ka qenë e përqëndruar në mbledhjen, regjistrimin dhe botimin e Eposit të Kreshnikëve. Prof. dr. Zymer Neziri ndau me pjesëmarrësit përvojën e tij të gjatë në terren, metodologjinë e punës, traditat e studimit, si dhe gjendjen aktuale të studimeve në Kosovë dhe në nivel ndërkombëtar.

Më 27 shtator në Buçimas pranë Pogradecit, në mjediset e Fondacionit Nehemia Gateway University, u zhvillua konferenca shkencore me temë: “Kultura e hershme e shkrimit shqip (shek. XVI-XVIII) – në fokusin e filologjisë dhe të leksikografisë historike të kohës sonë”.
Organizator i tubimit ishte Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë Shqipe (IGJLSH) i Akademisë së Studimeve Albanologjike (ASA) në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë së Krahasuar e Indoevropiane si edhe të Albanologjisë (VISA LMU Munih/RFGJ).

Tematika kryesore e konferencës u kushtëzua nga zhvillimet e reja që po përjeton sidomos në Perëndim shkenca gjuhësore albanologjike, si një disiplinë komplekse gjuhësore-historike dhe filologjike, por edhe nevoja për një orientim sa më efektiv të studimeve gjuhësore historike e filologjike në hapësirën shqipfolëse në kohën tonë. Synim i tubimit ishte të përqendrohej kryesisht në prurjet e reja që janë përftuar në kërkimin filologjik dhe edicionin kritik të trashëgimisë së teksteve të vjetra shqipe, si edhe në ndryshimet e karakterit metodologjik që përjeton dhjetëvjeçarët e fundit studimi diakronik i leksikut të shqipes në fazën e parë të lëvrimit të saj si gjuhë e shkruar (shek. XVI-XVIII). Studimet në këto fusha kanë fituar tashmë një përvojë të mirë nëpërmjet digjitalizimit të materialit gjuhësor të shqipes së vjetër dhe zbatimit sa më efektiv të metodave të reja në përpunimin kompjuterik të këtij materiali. Këto përparësi mundësojnë brenda një hapësire kohore reale përftimin e një korpusi gjithëpërfshirës të leksikut historik të shqipes, si bazë solide për realizimin e suksesshëm të projekteve afatgjatë siç janë: Thesaurus Linguae Albanicae, Fjalori Historik dhe Etimologjik i Gjuhës Shqipe etj.
Kumtesat që u paraqitën në konferencë sollën kontribute të reja e serioze në fushën e historisë së gjuhës shqipe e të filologjisë së teksteve të vjetra shqipe. Në aspektin metodologjik me rëndësi është kontributi mbi kriteret leksikografike të hartimit të fjalorëve të teksteve të shkruara nga autorë të veçantë, me konkretizim nga leksiku i Gjon Buzukut.
Me interes janë, gjithashtu, studimet në bazë të burimeve të panjohura ose të pahulumtuara si duhet deri sot, si Fjalori italisht-shqip i F. M. Da Lecces dhe Gramatika e gjuhës shqipe e këtij autori, tekstet e arealit jugor të shkruara me alfabetin grek, si Dhiata e Re në përkthimin e V. Meksit dhe redaktimin e G. Gjirokastritit, mbishkrimi i Gravurës së Ardenicës, dorëshkrimi i panjohur shqip i manastirit të Chalkit, fjalë e shprehje shqip me alfabetin arab nga Evlija Çelebiu, si edhe përimtimet në përdorime të veçanta në tekste tashmë të njohura e të studiuara të shqipes së vjetër etj.
Një aspekt i rëndësishëm i konferencës ishte paraqitja e arritjeve bashkëkohore në fushën e digjitalizimit të leksikut historik si dhe të krijimit të korpuseve leksikore të teksteve të vjetra shqipe, me përpjekje për pajisjen e tyre me shënime gramatikore.
Studiuesit e huaj dhe vendas u paraqitën në këtë konferencë me kumtesat e mëposhtme:

– Olav Hackstein (LMU München):“New Advances in Albanian Historical Linguistics: Connecting Albanian Etymologies (Arritje të reja në gjuhësinë historike shqipe: lidhje mes etimologjive të fjalëve shqipe)”.
– Anila Omari (ASA Tiranë / LMU München): “Slawismen im Altalbanischen unter Berücksichtigung der neuen philologischen Editionen: “Dittionario italiano-albanese“ von Da Lecce (1702 – Ms.) – eine unerforschte Quelle (Sllavizmat e shqipes së vjetër nën dritën e botimeve të reja filologjike: “Dittionario italiano-albanese“ i Da Lecce-s (1702 – Ms.) – një burim i pahulumtuar) ”.

– Sergio Neri (LMU München): “Zur Etymologie von albanisch -zet ‚zwanzig‘ (Për etimologjinë e shq. -zet “njëzet’)”.
– Mimoza Priku (Uni Shkodër): “On the traces of an Albanian lexicon: Carlo Tagliavini and the Albanian lexemes of the XVI-XVIII centuries in his opus (Në gjurmët e një leksiku historik të shqipes: Carlo Tagliavini dhe leksema shqipe të shek. XVI-XVIII në opusin e tij)”.

– Elton Prifti (Uni Wien): “Il modello di digitalizzazione del Lessico Etimologico Italiano (LEI) e i progetti di lessicografia storica nell’ambito dell’albanese (Modeli i digjitalizimit të Leksikut Etimologjik të Italishtes (LEI) dhe projektet e leksikografisë historike në fushë të shqipes)”.
– Christiane Bayer (LMU München): “Digitales philologisch-etymologisches Wörterbuch des Altalbanischen (15.-18. Jh.) – Wie wird ein Lemma digital? (Fjalori filologjik-etimologjik i shqipes së vjetër (shek. XV-XVIII) – Si bëhet një lemë digjitale?)”
– Besim Kabashi (FAU Erlangen-Nürnberg / LMU München): “Building diachronic corpora of the Albanian language (Ndërtimi i korpuseve diakronike të gjuhës shqipe)”.
– Alexander Rusakov, Maria Morozova (ILS RAS Saint Petersburg): “The early Albanian texts in an annotated language corpus: An attempt of processing and analysis (Tekstet e vjetra shqipe në një korpus gjuhësor të pajisur me shënime: një përpjekje për përpunim dhe analizë)”.

– Xhevat Lloshi (ASHASH Tiranë): “Complications in Gjon Buzuku’s lexicon (Ndërlikime në leksikun e Gjon Buzukut)”.
– Bardhyl Demiraj (LMU München): “Die albanischen und arumunischen Inschriften auf der Gravur von Ardenica (1731) (Mbishkrimet shqip dhe arumanisht në Gravurën e Ardenicës (1731))”.
– Ina Arapi (Uni Wien): “Das Verbsystem in der Grammatik “Osservazioni grammaticali nella Lingua Albanese” (Roma 1716) von Padre Francesco Maria da Lecce (Çështje të sistemit foljor në gramatikën “Osservazioni grammaticali nella Lingua Albanese” (Roma 1716) të At Francesco Maria da Lecce-s)”.
– Evalda Paci (ASA Tiranë): “On some lexical and phraseological features in works of Old Albanian literature. An retrospective analytical review (Rreth disa veçorive leksikore e frazeologjike në vepra të letërsisë së vjetër shqipe (vështrim analitik retrospektiv))”.

– Dhori Q. Qirjazi / Doris K. Kyriazis (Aristotle Uni. Thessaloniki):“From V.Meksi’s translation to G.Gjirokastriti’s redaction: towards a comparative edition of Albanian texts of NT (Nga “të kthyerit” e V. Meksit tek “epistasia” e G. Gjirokastritit: drejt një botimi krahasues të teksteve shqip të “Dhiatës së Re”)”.
– Fatos Dibra (İstanbul Üni): “The Albanian lexicon of Evliya Çelebi’s Seyahatname in the context of Old Albanian (Leksiku shqip në Seyahatname të Evliya Çelebi në kontekstin e shqipes së vjetër)”.
– Erzen Koperaj & Gëzim Puka (Uni Shkodër): “Kolë Ashta’s contribution to the critical editions of early Albanian literature (Prurje të Kolë Ashtës në botimin kritik të teksteve të vjetra)”.

– Sokol Çunga (AQSH Tiranë) & Bardhyl Demiraj (LMU München): “Ein albanischer Text im Handschriftenbestand des Klosters der Heiligen Trinität auf der Insel Chalki (Një tekst shqip në fondin e dorëshkrimeve të Manasitirit të Shën Trinisë në ishullin e Chalki-t)”.

Departamenti i Folklorit të IAKSA-së në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave, ditën e mërkurë, më datë 02.10.2019, ora 11.00, në sallën “Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave, organizon takimin e radhës të ciklit Tragë, me temë: “Zymer Neziri, 40 vjet studime mbi Eposin e Kreshnikëve”.

Ligjërata e dytë e ciklit “Tragë” mirëpret prof. dr. Zymer Nezirin një prej studiuesve më të njohur të Eposit të Kreshnikëve. Puna e tij kërkimore e studimore shtrihet në një hark kohor 40 vjeçar, gjatë të cilit ai është marrë me mbledhjen, regjistrimin dhe botimin e Eposit të Kreshnikëve. E ka filluar me projektin e parë : Epika legjendare e Rugovë­s: këngë të kreshnikëve dhe balada, duke hulu­mtuar në gjithë katundet e krahinës së Rugovës, me rreth 150 lahutarë. Këngët e incizuara dhe de­shi­fruara sot ruhen në Arkivin e Institutit Albanologjik të Prish­ti­nës. Në vijim, puna kërkimore është zgjeruar nga ana gjeografike, duke përfshirë edhe krahina të tjera, si pjesë e projektit për trashëgiminë kulturore shqiptare në Ballkan (Ko­s­ovë, Shqi­p­ë­ri, Mal i Zi, Ma­qedoni, Serbi. Gjithashtu, pjesë e interesave të tij kanë qenë edhe hulumtimet nëpër arkiva, ndër to ai me fondin e Milman Parry-it dhe Albert Lord në Universitetin e Harvard-it dhe në bashkëpunim me studiues të tjerë të huaj.

Profesor Neziri do të na flasë për përvojën e vet të gjatë në terren dhe si studiues mbi një temë të cilës i është përkushtuar plotësisht gjatë karrierës së tij profesionale. Kjo na jep mundësinë të njihemi me metodologjinë e punës, me traditat e studimit, si dhe me gjendjen aktuale të studimeve në Kosovë dhe në nivel ndërkombëtar.

Biografi e shkurtër

Zymer Ujkan Neziri (1946) studiues i fol­k­lorit, me fokus të veçantë tek epika. Puna e tij kërkimore përfshin edhe tema nga etnologjia, letërsia e historia. Është diplomuar në Universitetin e Prishtinës. Më 1971 ka filluar punë në Institutin Albanologjik të Prish­t­inës si asistent. Më 1973, përjashtohet me urdhër politik dhe ri­k­­the­het vetëm më 1992. Gjatë kësaj kohe ka punuar në mënyrë të pavarur me kërkimet e veta mbi eposin.

Ka qenë udhë­he­qës i De­­gës së Folklorit dhe anëtar i redaksisë së revistës Gjur­mi­me alb­a­­­no­lo­gji­ke, si dhe ka dhënë mësim në universitet në Prish­tinë, Priz­ren, Shkup e Te­­to­vë, dhe i ftuar në universitetet e Austrisë, Francës, Italisë, Polonisë e Shqipërisë.

Ka paraqitur kumtesa në konferenca shkencore në Ballkan, Ev­ropë, Azi dhe Am­erikë, nga fusha e epikës gojore shqip­tare. Është autor, ba­shk­a­utor dhe për­­g­a­­ti­tës për shtyp i rreth 20 ve­prave, ndër të cilat tetë janë për Eposin e Kreshnikëve: tri me studime, tri me këngë dhe dy anto­logji.

Në terren ka re­a­l­i­zuar dy projekte të mëdha për Eposin e Kreshnikëve. Të parin (1979-1988), në krahinën e Ru­go­vës dhe të dytin (2012-2016), në pe­së shtete të Ba­­ll­kanit. Në ar­k­i­va të ja­s­ht­me ka re­alizuar dy qënd­ri­me stu­d­i­m­ore: në Vjenë (2005) e në Harvard (2002 e 2007). Është bashkëredaktor i pro­je­­ktit Ha­r­­va­rdit për botimin e kën­g­ë­ve shq­i­­pe të koleksionit të Milman Parry-it bashkë me David Elmer (Universiteti i Harv­ardi-t), Nicola Scal­daferri (Uni­ver­si­teti i Mila­no-s) dhe John Kolsti (Uni­ver­si­teti i Teksas-it në Au­stin).

Edhe në Akademinë e Shke­ncave dhe në Bibliotekën Ko­mbëtare të Austrisë në Vjenë ka reali­zuar projektin “Do­rë­sh­kri­met shqip të folklorit të Ma­xi­milian Lam­b­ertz-it.

Është organizator ose bashkorganizator i shumë konferencave, sim­poziumeve e sesio­neve shken­core. Më 2010 e 2014 ka organizuar dy konferenca të mëdha shke­n­co­re ndërkombëtare të Insti­tu­tit Albanologjik dhe të QSA-së së Tiranës, për Eposin e Kreshnikëve.

Ka qenë anëtar ose mentor në shumë komi­sione për magjistra­tura e dok­­tora­ta dhe referues për tituj shke­ncorë e arsimorë. Ka ma­­­rrë çmi­me profesionale ko­mb­ëtare e ndër­ko­mbë­tare, e ndër to çmimin “Pj­e­­tër Bogdani” (LSHK, 2009), çmimin Medalja e Artë (SHBA, 2012), çmimin Men­dim Spe­cial nga Europa No­s­tra (Spanjë, 2016). Është anëtar i dy shoqatave të mëdha ndërko­mbëtare të folklorit e të et­­no­lo­gji­së, me seli në Hagë e në Pekin.

Më 2014 është shpallur Qytetar Nderi i Bajram Currit. Është në krye të Komi­si­onit qeveritar të Kosovës për përgatitjen e dosjes së Epo­sit të Kre­sh­­ni­këve për UN­E­SCO-n.

Më datë 27 shtator 2019, Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, organizuan konferencën shkencore ndërkombëtare, me temë: “Ismail Qemal Vlora dhe elita politike shqiptare në procesin e shtetndërtimit”.
Fjalën e hapjes së kësaj konference e mbajti akad. prof. dr. Marenglen Verli, rektor i Akademisë së Studimeve Albanologjike

dhe akad. Vasil Tole, nënkryetar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Paneli i parë u moderua nga akad. prof. dr. Beqir Meta dhe prof. dr. Valentina Duka, ku u trajtuan çështje, që lidheshin me procesin e pavarësimit dhe shtetndërtimit.

Gjatë kësaj seance studiuesit e huaj dhe vendas paraqitën këto kumtesa:
Romeo Gurakuqi, “Pavarësia e Shqipërisë, themelimi i shtetit shqiptar dhe roli i Ismail Qemal Vlorës (tetor 1912- shtator 1914)”;

Abdulhamit Kirmizi, “Subjektet perandorake me identitete dhe besnikëri të shumëfishtë: Familja Vlora midis perandorisë dhe kombit”;

Muzafer Bislimi, “Dy intervista të Ismail Qemal Vlorës për gazetat vjeneze “Zeit” dhe “Neues wiener Tagblatt” (korrik 1911)”;

Kaliopi Naska, “Vizioni dhe politikat e Ismail Qemal Vlorës për zhvillimin ekonomik të Shqipërisë”;

Paulin Marku, “Veprimtaria e Ismail Qemal Vlorës gjatë vitit 1912 në dokumentet diplomatike italiane”.

Kjo seancë u mbyll me diskutime nga ana e pjesëmarrësve.
Konferenca i vijoi punimet me panelin e dytë, i fokusuar në marrëdhëniet e Shqipërisë me Fuqitë e Mëdha dhe shtetet ballkanike. Ky panel u moderua nga prof. dr. Fatmira Musaj dhe prof. dr. Kaliopi Naska.Gjatë kësaj seance studiuesit paraqitën këto kumtesa:
Kurt Gostentschnigg, “Ismail Qemal Vlora apo Syrja Vlora? Austro-Hungaria midis tipeve të ndryshëm të veprimtarëve austrofilë”;

Ledia Dushku, “Ismail Qemal Vlora, bashkëpunimi me Greqinë dhe elita politike shqiptare”;

Valentina Duka, “Ismail Qemal Vlora dhe Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit”;

Anton Pancev, “Ismail Qemal Vlora dhe lidhjet e tij me Bullgarinë gjatë vitit 1913”;
Dritan Hoti, “Marrëdhëniet me Fuqitë e Mëdha dhe shtetet ballkanike në këndvështrimin e Ismail Qemal Vlorës dhe elitës politike shqiptare”.

Në fund të seancës së dytë u zhvilluan pyetje dhe diskutime.
Konferenca vijoi punimet e saj me panelin e tretë me titull: Marrëdhëniet e Ismail Qemalit me elitën dhe diasporën shqiptare. Kjo seancë u moderua nga prof. asoc. dr. Ledia Dushku dhe prof. asoc. dr. Kurt Gostentschnigg. Gjatë kësaj seance u paraqitën këto kumtesa:

Fatmira Musaj u paraqit me kumtesën: “Ismail Qemal Vlora, Isa Boletini dhe çështja e Kosovës”;

Beqir Meta, “Federata Panshqiptare “Vatra” dhe Ismail Qemal Vlora”;

Shyqyri Hysi, “Elita gjirokastrite e pavarësisë dhe Ismail Qemal Vlora”;
Liman Varoshi, Mustafa Kadzadej, “Elita politike e Elbasanit dhe Ismail Qemal Vlora”;

Rudina Mita, “Bashkëpunimi i Ismail Qemal Vlorës me Partinë Politike Kombëtare në prag të Konferencës së Paqes në Paris”.

Konferenca mbylli punimet e saj me zhvillimin e diskutimeve nga pjesëmarrësit për çështjet e trajtuara në këtë seancë.
Konkluzionet e konferencës u paraqitën nga akad. prof. dr. Beqir Meta, drejtor i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, i cili vlerësoi të dhënat e reja, që sollën studiuesit për ndriçimin e mëtejshëm të jetës dhe veprës së Ismail Qemalit, duke e sjellë atë në dimensionet reale. Ai falënderoi në mënyrë të veçantë studiuesit Abdulahamit Kirmizi dhe Kurt Gostentschnigg jo vetëm për praninë e tyre, por edhe për qasjen dhe këndvështrimet, që sollën në trajtesat e tyre shkencore.

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akademik prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Elbasanit “Aleksandër Xhuvani”, i përfaqësuar nga rektori, prof. dr. Skënder Topi, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë në çdo kohë dhe ta shtrijnë këtë bashkëpunim në të gjitha fushat e veprimtarisë së tyre dhe për të cilat shfaqin  interes të përbashkët.

Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akad. prof. dr. Marenglen Verli dhe Fakulteti Filozofik i Universitetit të Prishtinës “Hasan Prishtina”, i përfaqësuar nga dekani, prof. dr. Bujar Dugolli, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi në fushën e Arsimit të Lartë dhe kërkimit shkencor”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë, për nxitjen e shkëmbimeve të shumanshme, në funksion të zhvillimit institucional.

Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivave dhe bibliotekave të ASA nga personeli akademik dhe studentët e universitetit.

Marrëveshja është në radhën e një sërë marrëveshjesh të arrira kohët e fundit nga ASA me institucione analoge brenda dhe jashtë vendit.

Në datat 29-31 gusht, etnomuzikologia Mikaela Minga mori pjesë në simpoziumin: “Sounds, songs and politics”, në Ljubljanë të Sllovenisë.

Ky simpozium ishte pjesë e festivalit: “Nights in the Old Ljubljana Town” dhe organizohej nga Qendra Kërkimore e Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Sllovenisë (Instituti i Etnomuzikologjisë dhe Instituti i studimeve mbi kulturën dhe kujtesën), Departmenti i Muzikologjisë, në Universitetin e Ljubljanës dhe Imago Sloveniae.

Ndër tematikat e simpoziumit ishin: 1. Ndërhyrjet gjuhësore në këngë si shprehje konflikti dhe bashkëekzistence. 2. Muzika, politika dhe afekti. 3. Muzika dhe identifikimet transkulturore.

Në këtë simpozium studiuesja Minga paraqiti kumtesën: “Performing The Aromanian Song of Drenova: Creativity and Preservation” (Performanca e këngës arumune të Drenovës: Kreativiteti dhe Ruajtja).

Instituti i Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, në bashkëpunim me Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, organizojnë konferencën shkencore ndërkombëtare: “Ismail Qemal Vlora dhe elita politike shqiptare në procesin e shtetndërtimit”.

Konferenca do të zhvillohet ditën e premte, me datë 27 shtator 2019, ora 09:00, në sallën “Aleks Buda” të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë. Bashkëngjitur gjeni programin e konferencës.

Programi i konferencës

Jeni të mirëpritur!

Dr. Hasan Bello, studiues i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesë në Konferencën e VII shkencore mbi studimet e historisë ballkanike, me temë: “Migrations to Balkans and from Balkans (from Ottoman Empire to Republic)”, e cila këtë vit u organizua nga Trakya University, në qytetin Edirne të Turqisë, në datat 18-21 shtator 2019.

Dr. Hasan Bello u paraqit në këtë konferencë me kumtesën me titull: “Expulsion of the population from Kosovo to Turkey: The Yugoslav-Turkish Convention of 1938”.

Me datë 15 shtator 2019, dr. Paulin Marku, studiues i Institutit të Historisë, mori pjesë në aktivitetin: “Java kulturore shqiptare në Amerikë”, të mbajtur në selinë e Federatës Pan-Shqiptare Vatra, në New York. Ky aktivitet u organizua nga Instituti i Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve të Shkupit, në kuadër të veprimtarive për përkujtimin e tragjedisë së 11 Shtatorit.

Gjatë fjalës së tij, dr. Paulin Marku foli për familjen Bojaxhiu, e veçanërisht për Nënë Terezën dhe Kolë Bojaxhiun.

Më 14 shtator 2019, dr. Paulin Marku, studiues i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesë në aktivitetin e organizuar nga Federata Pan-Shqiptare “Vatra”, me seli në New York. Në këtë aktivitet dr. Paulin Marku u paraqit me kumtesën me titull: “Persekutimi i regjimit komunist në Malësinë e Madhe, në veçanti ndaj familjes Paja”.

Gjatë fjalës së tij, dr. Paulin Marku, prezantoi një panoramë të përgjithshme të regjimit komunist në Malësinë e Madhe, ku fokusi kryesor i kumtesës ishte persekutimi komunist ndaj familjes Paja. Gjatë fjalës së tij ai trajtoi shkaqet e nisjes së persekutimit, rrjedhojat e këtyre ngjarjeve në etapa të ndryshme kohore si dhe ndëshkimet, që ju bënë familjes Paja, gjatë periudhës komuniste.

Me datё 29 korrik 2019, dr. Gjon Boriçi, studiues i Institutit tё Historisё, pranë Akademisё së Studimeve Albanologjike, i ftuar nga ambasadori i Republikёs Popullore tё Kinёs nё Shqipёri, z. Zhou Ding, mbajti njё ligjёratё/bashkёbisedim tё hapur me stafin diplomatik tё kësaj ambasade, me temё: “Historiku i marrёdhёnieve shqiptaro-kineze dhe ndryshimet politike nё Shqipёri pas rёnies sё Murit tё Berlinit”. 

Stafi diplomatik i ambasadёs sё Republikёs Popullore tё Kinёs nё Shqipёri shprehu kёnaqёsinё pёr njё ligjёratё/bashkёbisedim tё tillё, ku u fol edhe pёr eksperiencёn shqiptare e kineze si edhe marrёdhёnien e ngushtё mids dy vendeve, gjatё epokёs sё Luftёs sё Ftohtё dhe mbi mundёsinё e ripёrtёritjes sё kёtyre marrёdhёnieve, pas ndryshimeve tё fund viteve ’80 dhe fillimit tё viteve ’90.

Më 12 korrik 2019, në sallat e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë u zhvillua konferenca shkencore “Zhvillimet në shkencat e ligjërimit dhe lënda e gjuhës dhe e letërsisë në arsimin parauniversitar”, organizuar nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i Akademisë së Studimeve Albanologjike.
Studiuesit e këtij instituti në Departamentin e leksikologjisë, terminologjisë e gjuhësisë së zbatuar dhe studiues në Departamentet e gramatikës e të letërsisë, që prej kohësh ndjekin nga afër edhe procesin e hartimit të programeve e teksteve shkollore në lëndët e gjuhës shqipe e letërsisë nxitën mbajtjen e kësaj konference, për të diskutuar, për të nxjerrë në pah e për të propozuar zgjidhje; sidomos për të theksuar domosdoshmërinë e përpunimit të dijeve shkencore në shkencat e ligjërimit, të cilat ndihmojnë drejtpërdrejt në bashkëkohëzimin e dijeve të didaktizuara dhe në suksesin e mësimdhënies e hartimit të teksteve shkollore.
Në seancën plenare të konferencës, në fjalën e tij të hapjes, drejtori i Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë, prof. dr. Valter Memisha, duke theksuar ndjenjën e përgjegjësisë që karakterizon institucionin që ai drejton ndaj problemeve të zhvillimit të shqipes në etapën e sotme dhe mësimdhënien e shqipes në shkollë, falënderoi pjesëmarrësit në këtë konferencë për gatishmërinë e treguar për të sjellë kontribute në trajtimin e kësaj problematike: pedagogë të departamenteve të gjuhës e të letërsisë në Universitetin e Tiranës, të Elbasanit, të Shkodrës e Vlorës; studiues të institucioneve të përpunimit të mendimit didaktik, mësues me angazhime konkrete në hartimin e teksteve shkollore etj. Në mënyrë të veçantë ai falënderoi pjesëmarrësit nga departamentet e gjuhës shqipe e të letërsisë në universitetet në Kosovë e në Maqedoninë e Veriut. Një falënderim të veçantë ai bëri për profesorët Mehmet Çeliku e Rami Memushaj që iu përgjigjën thirrjes për kontribut dhe vijojnë të ndjekin nga afër e të angazhohen në shqyrtime e produkte të drejtpërdrejta në këtë fushë.

Në ligjëratat e mbajtura në seancën plenare dhe në seancat pasuese të tri seksioneve (të gjuhësisë, të letërsisë e të didaktikës) ligjëruesit u ndalën në mënyrë të veçantë në tri probleme kryesore:

1. në punën që duhet të bëhet nga studiuesit e shkencave të ligjërimit për të përpunuar e ndriçuar aspekte të ndryshme të arritjeve të sotme në fushën e gjuhësisë e studimit të letërsisë, dije që përbëjnë më tej mbështetje të domosdoshme për dijet e didaktizuara e të përzgjedhura që zënë vend në programet e tekstet shkollore të këtyre lëndëve; e po ashtu edhe në gatishmërinë e tyre për t’u angazhuar në bashkëpunimet që duhet të ekzistojnë mes qendrave kërkimore-shkencore, departamenteve universitare dhe institucioneve që përpunojnë mendimin didaktik e produktet e përftuara prej tyre;

2. në problemet aktuale që ka paraqitur hartimi i programeve, teksteve shkollore dhe formimi i mësuesve të gjuhës shqipe;

3. në sugjerimet e propozimet që u duhen drejtuar strukturave administrative për të përmirësuar bashkëpunimin mes institucioneve, për të mundësuar formimin më të mirë të mësuesve të gjuhës e të letërsisë, për të kapërcyer problemet jo të pakta që paraqet situata aktuale e mësimdhënies së këtyre lëndëve, si dhe rezultatet e nxënësve në përfundim të ciklit 9-vjeçar dhe maturës shtetërore.
Ligjëruesit ishin në një mendje që realiteti shkollor i lidhur me mësimdhënien e këtyre disiplinave kërkon një angazhim tejet serioz të të gjithë aktorëve që janë njëherazi përgjegjës për mbarëvajtjen e mëtejshme.

Në fjalën e mbylljes, duke përvijuar përfundimet e punimeve të kësaj konference, prof. dr. Tomorr Plangarica theksoi se kjo konferencë tregoi se ekziston një shqetësim intelektual e shkencor për mbarëvajtjen e mësimdhënies së gjuhës e të letërsisë në arsimin parauniversitar, që studiuesit në qendrat kërkimore-shkencore, profesorati në departamentet e gjuhës e letërsisë e po ashtu edhe specialistët e mësuesit e angazhuar pranë institucioneve të përpunimit të mendimit didaktik ndjekin me vëmendje zhvillimet e sotme, e për më tepër, janë të gatshëm të përballen me sfidat që shfaq mësimdhënia e këtyre lëndëve aktualisht; e po ashtu e quajnë të nevojshme të thellojnë njohjen e përvojave të përparuara perëndimore për të kapërcyer vështirësitë e mangësitë e shfaqura. Është e domosdoshme, theksoi ai, që çdonjëri prej aktorëve që përpunojnë dijet në funksion të mësimdhënies së shqipes të marrë përgjegjësitë e të ofrojë propozimet e rrugët për zgjidhje; bashkëpunimi mbi këtë status të përvijuar qartë të këtyre aktorëve mund të çojë më lehtë në sukses.
Rezoluta që do të pasojë punimet e konferencës e që do t’i drejtohet një publiku më të gjerë, u konsiderua nga pjesëmarrësit si tregues i angazhimit të mëtejshëm më konkret i këtyre aktorëve për nxitjen e interesimeve më të gjera, për përmbushjen e detyrave të sotme për të cilat koha nuk pret.

Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë organizon konferencën shkencore me temë: “Zhvillimet në shkencat e ligjërimit dhe lënda e gjuhës dhe e letërsisë në arsimin parauniversitar”.

Konferenca do të zhvillohet më datë 12 korrik 2019, ora 09:00, pranë Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Programi i konferencës.

Akademia e Studimeve Albanologjike, e përfaqësuar nga rektori akad. prof. dr. Marenglen Verli dhe Universiteti i Tiranës, i përfaqësuar nga rektori prof. dr. Mynir Koni, nënshkruan një “Marrëveshje bashkëpunimi në fushën e Arsimit të Lartë dhe kërkimit shkencor”, nëpërmjet të cilës, të dy palët bien dakord të bashkëpunojnë, për nxitjen e shkëmbimeve të shumanshme, në funksion të zhvillimit institucional. Kjo marrëveshje e nënshkruar midis dy institucioneve do të përfshijë: fushat akademike me interes të përbashkët, bazuar në parimet e barazisë dhe reciprocitetit; shkëmbimin e stafit akademik, të kërkuesve dhe të studentëve në kuadrin e veprimtarive kërkimore-shkencore; nxitjen, mbështetjen dhe realizimin e projekteve të përbashkëta kërkimore; nxitjen, mbështetjen dhe realizmin e veprimtarive të tjera shkencore (konferenca, seminare e botime në fusha me interes të dyanshëm); shkëmbimin e literaturës shkencore; hulumtimi i arkivit të ASA-së, nga personeli akademik dhe studentët e UT.

Bashkëngjitur marrëveshja  e nënshkruar:

Marrëveshja e bashkëpunimit midis ASA dhe UT.

Në mjediset e Akademisë së Studimeve Albanologjike, u nënshkrua “Memorandumi i Mirëkuptimit për zbatimin e projekteve të përbashkëta”, ndërmjet Akademisë së Studimeve Albanologjike dhe Muzeut Historik Kombëtar.

Gjatë ceremonisë, rektori i Akademisë së Studimeve Albanologjike akad. prof. dr. Marenglen Verli dhe drejtori i Muzeut Historik Kombëtar, dr. Dorian Koçi, theksuan se: Projektet që do të realizojnë, synojnë hapjen e ekspozitave të përkohshme, në mjediset e Muzeut Historik Kombëtar-Tiranë dhe në Akademinë e Studimeve Albanologjike, ku nëpërmjet dokumenteve arkivore, fotografive, objekteve, filmave dokumentarë dhe kronikave filmike, të japin një panoramë të përgjithshme për personalitetet dhe ngjarjet e rëndësishme historike të popullit shqiptar.

Më 27 qershor 2019, në kuadër të veprimtarive shkencore të tipit  Lectorium, të planifikuara nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i ASA-së për vitin 2019, në sallën e bibliotekës së Institutit të Arkeologjisë profesor Tomorr PLANGARICA mbajti ligjëratën e dytë të titulluar “Kohësia/Temporaliteti, aspektualiteti dhe modaliteti në pikëvështrimet e gjuhësisë kognitive dhe studimi i këtyre kategorive të foljes në gjuhën shqipe”.  

Përmes një vështrimi përgjithësues, ligjëruesi u përqendrua fillimisht në qasjet ndaj këtyre kategorive gjuhësore në mendimin gjuhësor të traditës (madje duke hedhur vështrimin qysh nga antikiteti e duke e ndjekur problematikën që shfaqet gjithnjë e më e pasur në mendimin gjuhësor në faza të ndryshme të evoluimit të tij, me arritje të rëndësishme në gjuhësinë strukturore e gjenerative).

Po ashtu ligjëruesi solli informacion edhe për përpjekjet me vlerë të gjuhëtarëve shqiptarë (brenda kufijve shtetërorë të Shqipërisë e përtej tyre, në Kosovë e më gjerë) në shqyrtimin e këtyre kategorive të foljes në gjuhën shqipe.

Por në mënyrë të veçantë ai u përqendrua në prurjet e sotme të teorive të të thënit e të gjuhësisë kognitive, ku vështrohet si një continuum raporti i pakundërshtueshëm mes perceptimit, kognicionit/njohjes dhe gjuhës/ligjërimit.

Duke theksuar përparësinë që sjell ndërdisiplinariteti në shqyrtimin e këtyre kategorive, ligjëruesi u përqendrua në disa aspekte e tregues parësorë që parashtrohen aktualisht për shqyrtimin e këtyre kategorive në gjuhën shqipe, të tillë si : nocionet e reja që çojnë natyrshëm në shqyrtimin e invarianteve dhe prototipeve kuptimore; vënia në dyshim e tezës dhe përcaktimeve tradicionale që mohojnë në shumë gjuhë aspektin; mbizotërimi i idesë që koha gramatikore dhe aspekti mbështeten mbi të gjithë lidhjen predikative dhe jo vetëm në predikatin leksikor; përdorimi i paraqitjeve figurale në shqyrtimin e kategorisë kohore-aspektore dhe invarianteve e organizimeve prototipike; rishikimi i konceptimit të analizës gjuhësore në lidhje me kohën; skemat përgjithësuese që mundësojnë pasqyrimin e fushave kognitive dhe raportet e varësitë që përvijohen mes tyre etj.

Më tej ligjëruesi u përqendrua  në raste konkrete të interpretimit të dukurive gjuhësore, duke u mbështetur në konceptet, metodologjitë dhe aparatin formalizues të përpunuar tashmë në kahje të caktuara të gjuhësisë kognitive, të cilat mund të përdoren në mënyrë të efektshme në shqyrtimin e këtyre kategorive në përdorimet gjuhësore të natyrave  e regjistrave të ndryshëm gjuhësorë në gjuhën shqipe.

Në përfundim të ligjëratës, diskutuesit shtruan nevojën e vijimit të interesimeve në këtë hulli shqyrtimi, si dhe të shtrirjes së këtyre informacioneve, koncepteve, metodave e modeleve të analizës në mjediset universitare e te mësuesit e gjuhës shqipe.

Më 17-19 qershor 2019, në  ambientet e Institutit Albanologjik në Prishtinë zhvilloi punimet Konferenca Ndërkombëtare “10 vjet Java e Albanologjisë”, në të cilën morën pjesë studiues të albanologjisë nga mbarë trojet shqiptare. Përveç seancës plenare, veprimtaria shkencore ishte organizuar në 5 sesione, ku u trajtuan tematikat e mëposhtme:

1. Gjuhësi: “Probleme të shqipes standarde në komunikimin e shkruar dhe të folur sot”
2. Letërsi: “Tregimi në letërsinë shqipe”
3. Folklor: “Festivalet folklorike, folklori, folklorizmi dhe audienca”
4. Etnologji: “Lufta, konfliktet dhe kultura në Kosovë – vështrime etnologjike”
5. Histori: “Problematika e gjeografisë historike në hapësirat albanofone”.

Studiuesit e Akademisë së Studimeve Albanologjike, u paraqitën në këtë veprimtari me kumtesat e mëposhtme:

• Prof. dr. Valter Memisha, drejtor i Institutit të Gjuhësisë dhe letërsisë, paraqiti kumtesën me titull: “Leksikografia dialektore dhe komunikimi i sotshëm gjuhësor (Rreth vlerave të Fjalorit të fjalëve dhe të shprehjeve të Kosovës të Q. Muratit)”.
• Prof. dr. Artur Lama, studiues pranë Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, paraqiti kumtesën me titull: “Rreth disa vlerave leksiko-kulturore të Fjalorit të fjalëve dhe shprehjeve të Kosovës (2018)”.
• Dr. Virion Graçi, paraqiti kumtesën me titull: “Paradigma të fatit njerëzor në prozën e shkurtër të Ramis Gjinit”.
• Dr. Rovena Vata, paraqiti kumtesën me titull: “Tregimi shqip dhe formacionet stilistike në veprën “Hi dhe Shpuzë” të Mithat Frashërit”.
• Prof. asoc. dr. Nebi Bardhoshi, drejtor i Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit, paraqiti kumtesën me titull: “Gurt’ e kufinit: Të jetuarit në situata liminale”.
• Prof. dr. Pëllumb Xhufi, studiues pranë Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull: “Të dhëna të reja mbi proceset e asimilimit etnik e të rrudhjes hapësinore të popullit shqiptar”.
• Akad. prof. dr. Marenglen Verli, rektor i Akademisë së Studimeve Albanologjike, paraqiti kumtesën me titull: “Situata demografike, etnike, fetare dhe ekonomike në Kosovë, në vitet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit”.
• Dr. Ardian Muhaj, studiues pranë Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull: “Mbi zanafillën dhe domethënien gjuhësore e historike të emërtimit Dukagjin”.
• Prof. asoc. dr. Evalda Paci, studiues pranë Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, paraqiti kumtesën me titull: “Çështje të receptimit të elementeve të gjeografisë kishtare në një traditë studimesh dhe botimesh albanologjike”.
• Prof. asoc. dr. Edmond Malaj, studiues pranë Institutit të Historisë, paraqiti kumtesën me titull: “Kontributi i Konstantin Jireçekut për gjeografinë historike të trojeve shqiptare kryesisht gjatë Mesjetës”.
• Kandidate Dr. Blerina Kuqi, paraqiti kumtesën me titull: “Krijimi i “Shqipërisë së Madhe” dhe administrata fetare në të, gjatë pushtimit Italian”.
• Kandidate Dr. Jorina Verli, paraqiti kumtesën me titull: “Shqiptarët në trevat shqiptare veri-lindore nën pushtimin bullgar të vitit 1941”.

Në kuadër të “Javës së Albanologjisë” , organizuar nga Instituti Albanologjik, Prishtinë, u mbajt edhe një seksion shumë i rëndësishëm kushtuar etnologjisë.

Me dt. 18. 06. 2019, prof. asoc. dr. Nebi Bardhoshi, drejtor i Institutit të Antropologjisë Kulturore dhe Studimit të Artit në Tiranë, mbajti kumtesën “Gurt’ e kufinit: Të jetuarit në situata liminale”. Në këtë fjalë u diskutua për jetën në zonën kufitare Shqipëri-Kosovë, përkatësisht për mënyrën se si “zona kufitare” mund të analizohet si një areal etnografik, mbi të cilën mund të ngrihen pyetje antropologjike se si u ushtrua jeta në kuadër dhe përkundrejt politikave shtetërore. Mbajtja e këtij fokusi, ndihmon për të qëmtuar, jo thjesht raportet e pushtetit në nivel mikro apo në skaje, por edhe për të qëmtuar raportin në mes anës strukturore përvijuar në nivel shtetëror dhe përtej, si dhe për të parë praktikën. Prej këtu, mund të shtrohen pyetje për efektet sociale e kulturore të të jetuarit në këtë zona kufitare. Por përtej sensit konkret të vendosjes së kufirit në mes dy shteteve, një analizë e historive shtetërore në nivel të zonave kufitare, ndihmon për të shqyrtuar zonat e tjera kufitare krijuar në rendin simbolik, zona ku ndeshen kultura tradicionale me atë të projektuar nga shteti.

Falënderime për organizatorët dhe pjesëmarrësit në këtë takim.

“Kohësia/Temporaliteti, aspektualiteti dhe modaliteti në pikëvështrimet e gjuhësisë kognitive dhe studimi i këtyre kategorive të foljes në gjuhën shqipe” – ky është titulli i ligjëratës që prof. dr. Tomorr PLANGARICA do të mbajë ditën e enjte, më 27.06.2019, në orën 10.00, në sallën e bibliotekës së Institutit të Arkeologjisë, në kuadër të lectorium-ve të planifikuara nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë i Akademisë së Studimeve Albanologjike për vitin 2019.

Çështjet që do të trajtohen:

• Kategoria gramatikore e kohës – ndër kategoritë që ka tërhequr më shumë vëmendjen e studiuesve të shqipes.
• Vështrim (skematik) i tri etapave të trajtimit teorik të dukurive gjuhësore në mendimin gjuhësor perëndimor : prej gramatikave tradicionale (përmes qasjeve preskriptive), në strukturalizëm (përmes qasjeve deskriptive), për të arritur në analizat e diskursit dhe gjuhësinë kognitive, përmes qasjes kontekstualiste, enonciative dhe paraqitjeve mentale ikoniko-skematike.
• Përpjekjet shqyrtuese pas gjuhësisë strukturore dhe asaj gjenerative që i lënë vend thëniepërftuesit në përshkrimet metagjuhësore. Tri gjuhësitë :

1. Gjuhësia e UNË ose gjuhësia e subjektit folës ;
2. Gjuhësia e UNË dhe TI ose gjuhësia e komunikimit ;
3. Gjuhësia UNË-TI ose gjuhësia e dia-logëve.

• Zbulimi i aspektit subjektiv në ligjërim dhe përqendrimi i vëmendjes edhe në procesin e përdorimit të gjuhës, në procesin pragmatik të të thënit.
• Kohësia dhe aspektualiteti – objekt shqyrtimesh të veçanta në teorinë e enonciacionit dhe gjuhësinë kognitive.
• Ndërdisiplinariteti si prirje për shqyrtime të thelluara të kategorive gjuhësore, mes tyre edhe të kohësisë dhe aspektualitetit.
• Kohësia si koncept në evoluim në shqyrtimet shkencore.
• Konceptet në shqyrtim – konceptet topologjike si mundësi shqyrtimi përgjatë formalizimit : dallimet aspektore mes gjendje, ngjarje, proces/procesus, intervale topologjike të vlefshmimit të lidhjeve predikative, invariant semantik, proces i të thënit, etj.
• Referencialët kohorë fenomenalë dhe referencialët kohorë gjuhësorë.
• Zbatimi i teorive të përftuara nga gjuhësia kognitive për studimin e kohësisë, aspektualitetit e modalitetit në gjuhën shqipe. Skemat përgjithësuese që mundësojnë pasqyrimin e fushave kognitive:

1. Përvijimi kognitiv i një forme foljore ;
2. Fushat e përvojës dhe mënyra dëftore ;
3. Skema semantiko-kognitive e së tashmes së dëftores ;
4. Skemat kognitive të kohëve të së shkuarës.

Ditën enjte, më 20. 06.2019, në sallën e bibliotekës së Institutit të Arkeologjisë prof. Tomorr Plangarica mbajti ligjëratën « Të studiosh poezinë si art i ligjërimit » (në vijim të veprimtarive (të tipit lectorium-e) të planifikuara nga Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë për vitin 2019).

Në ligjëratën e tij prof. dr. Plangarica synoi të vërë në dukje interesimet dhe kontributet e gjuhëtarëve të shquar, si Sosyri, Jakobsoni, Koseriu, Veinrihu, etj. në konceptualizimin e vetive dhe natyrës së diskursit poetik dhe, në mënyrë të veçantë, u përqendrua në veprën postum-e të E. Benvenistit  “Baudelaire” (2011), e cila synon të jetë një gramatikë poetike e ligjërimit poetik të Bodëlerit (madje,  si një mëtim edhe më i gjerë, kjo vepër synon të përvijojë një « fenomenologji të ligjërimit »).

Parashtrimet e bëra dhe argumentet e sjella nga ligjëruesi synonin të nxirrnin në pah nevojën për të parë e trajtuar në këtë tip të veçantë të diskursit natyrën ikonike të përftimit të tij dhe qartësimin e proceseve të analizës e interpretimit të tij, nisur nga ky parakusht. Rëndësi të veçantë ligjëruesi i kushtoi problemit : E pavetëdijshmja dhe evokimi në ngjizjen e mesazhit/tekstit poetik dhe qasjet konjitiviste në ndihmë të interpretimit të dukurive poetike.

Në parashtresën e bërë, prof. Plangarica u kujdes të kombinonte informacionet për qasjet e sotme  të natyrës teorike në shqyrtimin e kësaj problematike, me vështrimet e përvijuara historikisht, qysh nga antikiteti.

Prurjet teorike ligjëruesi i përdori më tej si mbështetje për përvijimin e një varianti leximi të poezisë Kristal të Ismail Kadaresë.

Problemet e parashtruara ngjallën diskutime mes studiuesve pjesëmarrës dhe dialogimet mes tyre theksuan nevojën për trajtesa të mëtejshme të kësaj problematike në mjediset tona shkencore.

Me 11 qershor 2019, me rastin e 20-vjetorit të çlirimit të Kosovës, u organizua në Prishtinë konferenca shkencore ndërkombëtare me temë: “Kosova – rruga drejt lirisë”. Kjo konferencë u organizua nga Instituti i Historisë  “Ali Hadri” në bashkëpunim me Institutin e Historisë pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike – Tiranë dhe Institutin e Trashëgimisë  Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve – Shkup.

Konferencën e përshëndeti rektori i ASA-së, akademik prof. dr. Marenglen Verli. Ndërsa drejtori i Institutit të Historisë akad. prof. dr. Beqir Meta mbajti fjalën e mbylljes. Gjithashtu, nga studiuesit e ASA-së u mbajtën këto kumtesa:

Akad. prof. dr. Beqir Meta paraqiti kumtesën me titull: “Një vështrim krahasues mbi ndërlidhjen midis faktorëve ndërkombëtarë dhe efektivitetit të rezistencës së shqiptarëve të Kosovës në shekullin e fundit”.

Akad. prof. dr. Marenglen Verli paraqiti kumtesën me titull: “Çështja e Kosovës dhe stabiliteti i shtetit shqiptar gjatë shek. XX”.

Prof. dr. Hamit Kaba paraqiti kumtesën me titull: “Kosova dhe politika e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, 1998-2008”.

Prof. asoc. Afrim Krasniqi paraqiti kumtesën me titull: “Kosova në aktet zyrtare të shtetit shqiptar, 1991-2018”.

Në datat 14 dhe 15 qershor 2019, dr. Arian Leka, studiues i Institutit të Gjuhësisë dhe Letërsisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesë në takimin me temë: “Lahti International Writers’ Reunion – LIWRE”.
Duke filluar që nga vitit 1963, më shumë se një mijë autorë, studiues e shkrimtarë – mes tyre disa laureatë të Çmimit Nobel, – kanë marrë pjesë në bienalen unike “Lahti International Writers’ Reunion – LIWRE.” Ky forum i debatit ndërkombëtar mbi letërsinë, fton autorë, studiues, poetë, eseistë e prozatorë, të shkëmbejnë mes tyre dhe të ndajnë me një publik të gjerë dhe aktiv, mendime e ide, duke krijuar dhe zgjeruar kontakte mes kulturave dhe duke ofruar përvoja mbi shkrimin letrar apo mënyrat e studimit të letërsisë bashkëkohore etj.

Dr. Arian Leka u paraqit në “Lahti International Writers’ Reunion – LIWRE” me artikullin me temë: “Erasing the Other from the Weather Map”, duke u ndalur më së shumti në temat e përjashtimit të “Tjetrit” nga kultura, mbi kulturën e “Tjetërsimi”, tezën nacionaliste të eksperimentimit puritan mbi “letërsitë e vogla” dhe “luftën” absurde të spastrimit të gjuhës së “kulluar” letrare nga ndikimet dhe huazimet e çdo forme (oriantalizma, oksidentalizma, globalizma etj), mbi krijimin e një “gjuhe të (s)pastruar” shqipe, përfytyrimine gjuhës si një kamp përqendrimi, në të cilin nuk ka vend për të ndryshmin dhe të huajin, mbi fjalët klandestine dhe fjalët emirante në trupin e gjuhëve ballkanike si dhe çështje të urrejtjes kulturore dhe armiqësimit të kulturave fqinje.

Vëmendje të veçantë për pjesëmarrësit solli edhe ligjërata e dr. Arian Lekës mbi vonesat në proceset shoqërore dhe mbi fenomenin vonesë në kultura dhe sidomos në letërsi: Kësaj teme autori shqiptari i kushtoi pjesën hyrëse të ligjëratës, i titulluar “Pesë minuta vonesë në histori.”
Në fund dr. Arian Leka paraqiti edhe dy dokumente që dëshmojnë forma të marrëdhënies në distancë mes shoqërisë finlandeze dhe asaj shqiptare. Bëhet fjalë për dy tekste botuar përkatësisht në “Demokratia”, e vitit 1929, kur mendimtari Branko Merxhani sjell në vëmendje sistemin arsimor dhe atë politik finlandez, duke shkruar: “Të gjitha vendet e qytetëruara i kanë dhënë rëndësinë më të madhe shkollave fillore, duke i quajtur këto si guri themelor të jetës edukative kombëtare. Një komb nuk mund të jetë i sigurtë për të ardhmen e tij pa organizuar një ushtri ideale e të fortë mësuesish. Statuti i një Shteti të ri si Finlanda, qytetarëve analfabetë u ka mohuar të drejtat politike.”
Dokumenti i dytë që dr. Arian Leka paraqiti përballë publikut finlandez lidhet me një artikull të botuar po në “Demokratia”, e vitit 1932, ku sërish Branko Merxhani i referohet Johan Vilhelm Snellman-it, filozofit, burrit të shtetit dhe njërit prej krijuesve të Finlandës moderne. Duke ia drejtuar jo pa pikëllim shqiptarëve të 87 viteve më parë Merxhani shkruan se ne shqiptarët janë “një popull i vogël si finlandezët dhe s’kemi tjetër mjet për të mbrojtur veten përveç sa ta çlirojmë popullin tonë nga skllavëria dhe errësira e paditurisë. Vetëm një kulturë kombëtare dhe një qytetërim, më i lartë nga ai që kanë fqinjët tonë, do të mundin të sigurojnë të ardhmen tonë!”
Ndërkohë, për të cilësuar rolin e intelektualit në shoqëri autori sjell fjalët e J. V. Snellman-it, ku mes të tjerash shkruhet: “Intelektual nuk do të thotë të veshëç roba të modës, kapello të kohës dhe kollaro që shkëlqen. Grupi intelektual është si truri i një populli. Kombi nuk ju mësoi që të merni një rrogë të majme dhe të dëfreni mbrëmanet nëpër kafenetë, duke lojtur kartëra dhe domino. Të gjithë të diturit e kanë për detyrë të përpiqen për lartësimin e arsimit kombëtar, për të sgjuar ndërgjegjen kombëtare dhe për të forcuar vullnetin kombëtar. Mësouni fshatarëvet, puntorëvet dhe klasavet të varfëra të qyteteve një mënyrë më të mirë për të jetuar!”
Pjesë të zgjedhura nga artikulli i dr. Arian Lekes në gjuhët finlandezë dhe angleze u publikuan dhe mund të lexohen në linqet në vijim.

https://www.liwre.fi/…/uploa…/2019/06/1ArianLekaSUOMEKSI.pdf

https://www.liwre.fi/…/uploa…/2019/06/1ArianLekaENGLANTI.pdf

Përveç pjesëmarrjes në bienalen unike “International Writers’ Reunion 2019” dr. Arian Leka dha edhe një intervistë për gazetaren Erja Toumaala, e cila u transmetua përmes valëve të stacionit publik të radios finlandeze YLE, që mund të ndiqet në këtë link.

https://areena.yle.fi/1-50142779?autoplay=true

Në datat 14-15 qershor 2019, dr. Hasan Bello, studiues i Institutit të Historisë, pranë Akademisë së Studimeve Albanologjike, mori pjesë në konferencën ndërkombëtare me titull: “Mulla Idriz Gjilani me bashkëluftëtarë në mbrojtje të Shqipërisë etnike”, të organizuar nga Këshilli i Bashkësisë Islame në Gjilan dhe  Klubi i Historianëve të Kosovës “Ali Hadri” dega Gjilan. Kjo konferencë u mbajt për nder të 20-vjetorit të çlirimit të Gjilanit dhe 70-vjetorit të martirizimit të Mulla Idriz Gjilanit.

Dr. Hasan Bello u paraqit në këtë konferencë me kumtesën me titull: “Ristrukturimi dhe unifikimi i bashkësisë islame në vitet e Luftës së Dytë Botërore”.